Mr.

Mr. magazine voor juristen nachtkastje Auke Dijkstra (Watermill Tax & Legal) 55 WWW.MR-ONLINE.NL • JAARGANG 20 • NUMMER 3 • JUNI 2024 SLACHTOFFERADVOCAAT te veel aanklager? MASSACLAIMS enorm budget nodig RECHTER OP CURAÇAO hard werken, kurashi vereist Bas Martens (Delissen Martens): ‘Integriteit moet vanzelfsprekend zijn voor advocaat’ ik en mijn bedrijfsjurist Elise Vos-Pronk (CMS) 33

Spend your summer day the smart way CPO Zomercursussen Breng deze zomer uw kennis op peil met de zomercursussen van het CPO. Zo start u het tweede deel van dit jaar scherp. De zomer is het ideale moment om uw kennis bij te spijkeren. Op kantoor is het meestal rustiger, waardoor u meer tijd heeft om een cursus te volgen. Behaal nu alvast uw opleidingspunten en voorkom dat u dit in de drukke laatste maanden van het jaar nog moet doen. De CPO Zomercursussen bieden een ontspannen setting, waarin bijleren en ontmoeten centraal staan. U legt daarmee een stevig kennisfundament voor het najaar. CURSUSSEN: • ESG in het contractenrecht • 1 juli • Inleiding en actualiteiten Milieustrafrecht • 4 juli • Recht, milieu & klimaat: comply or be sued • 22 augustus • Actualiteiten Wwft • 27 augustus • Actualiteiten Verbintenissenrecht • 29 augustus DAAROM EEN CPO ZOMERCURSUS: Leer volop bij in een rustige periode Behaal nu alvast uw PO-punten Volg onderwijs in een ontspannen setting Ontmoet vakgenoten Start het najaar scherp met up-to-date kennis

MR. 3 2024 / 3 redactioneel Als je twintig jaar geleden had gezegd dat een Nederlands coalitieakkoord vol anti-rechtsstatelijke voorstellen zou staan, was je waarschijnlijk voor gek verklaard. Inmiddels lijken rechtsstatelijke regels vooral een hinderpaal voor rechts beleid. Een greep uit het hoofdlijnenakkoord: toezicht op informeel onderwijs (lees Koranscholen), strengere regels voor procesdeelname van belangenorganisaties als Urgenda, beperking van rechtsbijstand aan asielzoekers, maximering van de ozb, een minister met meer doorzettingsmacht dan zijn ambtsgenoten: allemaal in strijd met de Grondwet en/of de verdragen. Ook nu al wordt er niet altijd even rechtsstatelijk gedacht door de beoogde coalitiepartners. Zo pleiten de fracties van VVD en BBB, ondanks het verzet van minister Franc Weerwind (voor Rechtsbescherming), voor het opnemen en eventueel afluisteren van gesprekken tussen gedetineerden en hun advocaten. In amendementen op aanscherping van de Penitentiaire Beginselenwet willen VVD en BBB ‘auditief toezicht’ in de extra beveiligde inrichting en de afdeling intensief toezicht. Cameratoezicht, zoals de minister voorstelt, gaat de twee partijen niet ver genoeg. Ze willen, ter bestrijding van criminele ondermijning, met alle macht voorkomen dat advocaten lekken uit onderzoeken. Daarmee gaan ze een gevaarlijke weg op. De Raad van State, die op verzoek van de minister een spoedadvies gaf, oordeelde dat de amendementen in strijd zijn met recht op een eerlijk proces en daarmee strijdig met de Grondwet, het Europees Verdrag van de Rechten voor de Mens en het Unierecht. Nu is de advocatuur niet helemaal brandschoon. Youssef T. fungeerde als boodschapper tussen zijn cliënt en de buitenwereld, Gerald Roethof werd geschorst vanwege het lekken van informatie en Inez Weski wordt verdacht van het doorspelen van informatie naar de criminele organisatie van haar cliënt. Maar deze incidenten rechtvaardigen geenszins de vergaande anti-rechtstatelijke maatregelen die VVD en BBB nu voorstellen. Intussen pleiten de vier formerende partijen in het hoofdlijnenakkoord voor “versterking van het belang van de Grondwet en grondrechten, de checks and balances in ons democratisch bestel en rechtsstatelijke instituties en rechtsbeginselen.” Ik weet tijdens het schrijven van dit stuk niet of VVD en BBB hun zin hebben gekregen met het auditief toezicht. Hoe dan ook lijkt de rechtsstaat bij deze formerende partijen niet in goede handen. Dat onze nieuwe premier Dick Schoof als topambtenaar vaak de grenzen van de rechtsstaat opzocht is ook een slecht voorteken. De vraag is niet óf maar wanneer dit kabinet wordt teruggefloten door de rechter. Rechts(e)staat Mr. is hét onafhankelijk magazine voor juristen. Het bericht, belicht en becommentarieert actuele zaken in de juridische wereld. Het magazine verschijnt zes keer per jaar. Mr. heeft een website, www.mr-online.nl, en kent ook een wekelijkse nieuwsbrief. Informatie over Informatie over abonnementen en adreswijzigingen: zie verderop onder Abonnementen en Adreswijzigingen. Redactieadres Donkere Spaarne 14 rd, 2011 JG Haarlem mail: redactie@mr-magazine.nl Redactie Michiel van Kleef (managing editor) mr. drs. Michel Knapen mr. Peter Louwerse mr. Karen Rijlaarsdam (eindredacteur) drs. Christa Rompas (bureauredacteur) Vaste medewerkers mr. Jurjen Boorsma (Arrest van de maand), mr. Alieke Bruins, drs. Martijn Kroese, mr. Sam Maasbommel, drs. Michiel Rohlof (Dealmakers), Joost van der Wegen, mr. Henriette van Wermeskerken Fotografie Chantal Ariëns, Corbino, Chris van Houts, Geert Snoeijer Website www.mr-online.nl Uitgeverij Uitgeverij Mr. BV Donkere Spaarne 14 rd, 2011 JG Haarlem Charley Beerman (publisher) mail: uitgever@mr-magazine.nl Ontwerp & vormgeving colorscan bv, www.colorscan.nl Drukwerkinkoop en productiebegeleiding RVV/Grafisch, Almere Media-advies Bas van Wooning, 06 47731707 mail: bas@vanwooningmedia.nl Abonnementen Gratis voor alle als zodanig in Nederland werkende juristen en wo-studenten rechten. Ga hiervoor naar: www.mr-online.nl/abonneren Adreswijzigingen en opzeggingen www.mr-online.nl/abonneren Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever openbaar worden gemaakt of verveelvoudigd. ISSN 1388-3372 Copyright Uitgeverij Mr. BV 2024 MICHIEL VAN KLEEF managing editor (vankleef@mr-magazine.nl)

Zoekt u een betrouwbare partner voor de opleidingsvraagstukken van uw kantoor? Waarbij uw medewerkers voordelig cursussen en webinars kunnen volgen? Dan is het CPO Kantoorabonnement interessant: een bundel van 50 PO-punten waarmee uw medewerkers cursussen en webinars kunnen kiezen uit ons uitgebreide aanbod. Een ideale manier om de juridische expertise in uw organisatie naar een hoger niveau te brengen. Meer info en aanmelden: cpo.nl/kantoorabonnement Het CPO Kantoorabonnement Investeer in de professionalisering van uw medewerkers De voordelen van het kantoorabonnement: Samenwerking met een professionele opleidingspartner Eén vast aanspreekpunt waarmee u alle opleidingsvragen bespreekt Geen gedoe: 1 factuur voor alle cursussen en webinars van alle deelnemers Periodiek advies en updates van uw contactpersoon Uw medewerkers kiezen uit ons uitgebreide aanbod van cursussen én webinars Voordeliger dan cursussen ‘los’ inkopen Inclusief gratis deelname aan het jaarlijkse CPO-congres

MR. 3 2024 / 5 mr. 3 2024 Interview Bas Martens 18 In de advocatuur komt de nadruk steeds meer te liggen op toezicht en verzakelijking. Geen beste ontwikkeling, vindt advocaat Bas Martens (Delissen Martens), want het komt de kwaliteit van de balie niet ten goede. Rechter op Curaçao 26 Rechter zijn op Curaçao vergt soms net andere kwaliteiten dan in Nederland. Leden van het Gemeenschappelijk Hof van Justitie moeten goed kunnen uitleggen, toegankelijk zijn en bovenal: met betrokkenheid rechtspreken. Curaçao kan dan wel een vakantie-eiland zijn, het is hard werken bij het Hof. Slachtofferadvocaten 38 Volgens strafpleiters profileren slachtofferadvocaten zich steeds meer als extra aanklager in de rechtszaal. Zorgt hun rol voor een onevenwichtig strafproces? Zelf herkennen zij zich niet in dit geluid. Groeten uit... 52 Veeru Mewa en Marco Zwagerman (VictimFirst Advocaten) waren docent tijdens een studiereis naar Suriname en schrijven over hun ervaringen. JUNI Massaclaims De afwikkeling van massaclaims staat in Nederland nog in de kinderschoenen, maar na verschillende successen verwachten deskundigen meer overwinningen voor gedupeerden die zich verenigen in een claimstichting. 46 18 33 Nieuws 6 KORTE BERICHTEN, over onder meer weinig antizitbeleid in juridische wereld, gekleurde toga’s, ministers van staat vaak jurist en hondenjurisprudentie 11 MEESTERS VAN DE WEEK 15 BETER WERK, met onder personalia, overstappers en de arbeidsthermometer Column 25 ARREST VAN DE MAAND Het is u niet vergund Rubrieken 33 IK EN MIJN CLIËNT Elise Vos-Pronk (CMS) en Bram Witsenburg (AVR-Afvalverwerking) 36 DEALMAKERS 43 MURAAL Het kantoor vol kunst van Walden Grene Subsidiair 55 NACHTKASTJE Wat leest Auke Dijkstra (Watermill Tax & Legal)? 57 LEZEN Derk Venema (Open Universiteit) over Crainquebille en het onbuigzame recht 58 NETWERKEN Symposium over uitingsvrijheid “Het voorkomen van ondermijning staat hoog op de agenda bij veel kantoren” BAS MARTENS 2024

6 / Mr. 3 2024 nieuws JURIST ZIT ONGEZOND VEEL, MAAR ‘ANTI-ZITBELEID’ ONTBREEKT Medewerkers kunnen een vergoeding krijgen voor het inrichten van hun thuiswerkplek, waaronder de aanschaf van een zit-stabureau. Verschillende gerechten geven ook aandacht aan het bredere thema ‘vitaliteit’. Voldoende beweging tijdens (en na) het werk staat daarbij op de agenda, bijvoorbeeld door het aanbod van bedrijfsfitness. Ook het Openbaar Ministerie volgt de rijksbrede afspraken en handreikingen. Voor het inrichten van de thuiswerkplek is een vergoeding beschikbaar. Daarnaast kan een deel van het individueel keuzebudget worden gebruikt om de werkruimte in te richten. De afgelopen jaren is ingezet op het bevorderen van vitaliteit en gezondheid. Daarom is gebouwd aan het FIT-cursusaanbod, met de focus op inzetbaarheid in de breedste zin van het woord via verschillende pijlers als vitaal & in balans (fysieke en mentale gezondheid), ontwikkelen & versterken en samenwerken & communiceren. Alle medewerkers en leidinggevenden kunnen gebruikmaken van het cursusaanbod, waarin onder meer aandacht is voor effectief pauzes nemen en een goede zithouding. STAANDE WERKBESPREKINGEN De Hoge Raad, waar bij uitstek een groot deel van het werk van de juristen zittend plaatsvindt, heeft evenmin concreet zitbeleid, maar er is wel een arbobeleidsplan waarin de veiligheid en gezondheid van medewerkers worden beschermd. Er is een regeling thuiswerken (‘Plaatsonafhankelijk werken’) vastgesteld waarin arbovoorzieningen worden aangeboden, zoals een verstelbare stoel en verstelbaar bureau die voldoen aan de Arbowetnormen. Op verzoek van medewerkers komt een ergotherapeut langs op de werkplek en ook thuis en er zijn intern ergocoaches opgeleid die helpen bij de standaardinrichting van de werkplek. Op indicatie kan een zit-stabureau worden aangeschaft. Voor geïnteresseerden is er af en toe een workshop van een ergotherapeut. Werkbesprekingen vinden bij de Hoge Raad regelmatig staand plaats. Om medewerkers te stimuleren ook in hun vrije tijd te bewegen betaalt de Hoge Raad mee aan hun sportabonnement. En medewerkers worden aangemoedigd mee te doen aan de City Pier City-run, die jaarlijks in de stad achter de duinen wordt georganiseerd. (Alieke Bruins) Nederland is Europees kampioen ‘zitten’ en juristen spannen daarbij de kroon. Toch hebben juridische werkgevers vaak (nog) geen formeel ‘anti-zitbeleid’ om hun personeel in beweging te krijgen. Maar aandacht voor vitaliteit is er wel. Ruim een kwart van de Nederlanders zit per dag gemiddeld 8,5 uur of langer, zo blijkt uit een recent TNO-rapport. Meer dan de helft van dat zitten gebeurt onder werktijd. Juristen maken het daarbij wel erg bont met gemiddeld 7,3 uur; ze zitten meer dan bijvoorbeeld vrachtwagenchauffeurs. Langdurig zitten geeft een hogere kans op allerlei ziektes en zelfs op vroegtijdig overlijden. De ernstige aandoeningen brengen bovendien hoge zorgkosten mee. WERKPLEKINSTRUCTIE De werkgever is verantwoordelijk voor een veilige en gezonde werkplek. Dit brengt mee dat hij de mogelijkheden om meer te bewegen faciliteert; het is aan de werknemer die ook echt te benutten. In hoeverre hebben juridische organisaties concreet ‘anti-zitbeleid’? Een groot deel van de benaderde advocaten/notariskantoren reageerde niet op de voorgelegde vragen. Wellicht omdat ze geen beleid hebben, of het niet als prioriteit zien? Enkele kantoren die wel reageerden lieten weten het onderwerp ‘te klein’ te vinden of nog over beleid na te denken. Advocatenkantoor DVDW (Rotterdam en Den Haag) heeft geen specifiek ‘zitbeleid’, maar geeft in de interne werkplekinstructie wel preventietips en richtlijnen. Medewerkers hebben een zit-stabureau tot hun beschikking en kunnen eens per jaar (of vaker indien nodig) van een ergonomisch deskundige een werkplek-zitinstructie krijgen. Er is wekelijks een trainingsavond met een personal trainer. Daarnaast gaan veel collega’s na de lunch samen wandelen en in Rotterdam wordt elke pauze getafelvoetbald. DVDW organiseert regelmatig sportevents en -clinics met en zonder cliënten. Verder is het kantoor dit jaar gestart met de ‘werkgroep Vitaliteit’ om activiteiten op het gebied van vitaliteit en duurzame inzetbaarheid uit te bouwen en nieuwe activiteiten te ontplooien. Bij Heussen in Amsterdam gaan ze uit van de intrinsieke motivatie van de medewerkers en ook daarom heeft het kantoor geen expliciet zitbeleid. Wel probeert Heussen die intrinsieke motivatie bij iedereen te creëren en te versterken, bijvoorbeeld door zitgedrag en gezondheid regelmatig te bespreken. Er is een inhouse-gym en het kantoor biedt medewerkers een ergonomische stoel. Een aantal medewerkers komt met de fiets naar kantoor en krijgt daarvoor een reiskostenvergoeding. Ook organiseert het kantoor regelmatig sportevents. ARBOCATALOGUS Bij de Rechtspraak gelden de rijksbrede afspraken en handreikingen uit de Arbocatalogus van de sector Rijk, waarin onder meer wordt ingegaan op klachten die medewerkers kunnen krijgen door langdurig zitten en er wordt verwezen naar een toolkit voor mentaal fit en gezond (hybride) werken. Ieder gerechtsbestuur is zelf verantwoordelijk voor de arbeidsomstandigheden bij het eigen gerecht. In veel gerechten zijn zit-stabureaus.

MR. 3 2024 / 7 Ga voor actueel juridisch nieuws en uitgebreidere versies van deze berichten naar www.mr-online.nl nieuws Op het parket Noord-Nederland hangen sinds kort toga’s in rood, groen en lichtblauw. Hoofdofficier van justitie Diederik Greive, bedenker van deze vrolijke outfits, vertelt er meer over. “De gekleurde toga’s zijn er voor ons allemaal: zowel voor de officieren van justitie als voor de andere OM-collega’s”, aldus Greive. “Ze zijn bedoeld om het gesprek aan te gaan over het feit dat OM’ers op het parket regelmatig in twee categorieën worden ingedeeld: togadragers en niet-togadragers, ofwel rechterlijk ambtenaren en rijksambtenaren. De officieren zijn degenen in de spotlight. Zij staan in toga op zitting, maar ze zijn niet de enigen die bij het OM aan strafzaken werken. Wat we hier doen is altijd een teamprestatie.” De toga’s zijn een uitvloeisel van een opdracht over diversiteit & inclusie tijdens een leiderschapsopleiding voor de OM-top. Greive bedacht ze als hulpmiddel om op een speelse manier de tegenstelling tussen togadragers en niet-togadragers te overbruggen. De kleuren symboliseren de pluriformiteit van het OM. “We verschillen allemaal en dat moet je positief bekijken, niet mensen in hokjes stoppen. Iedereen brengt bij het OM zijn eigen kwaliteiten in, de één doet dit, de ander dat. Daar is ruimte voor.” PROVOCATIE De toga’s – door een Groningse kleermaakster vervaardigd – staan op paspoppen op een centrale plek in het gebouw van het parket. De reacties zijn voornamelijk positief, maar de toga’s roepen soms ook vervreemding en verwarring op (Greive: “Goed voor de discussie”). Ze worden gebruikt tijdens interne gesprekssessies en als verbeelding voor diversiteit en inclusie. Zoals bijvoorbeeld onlangs tijdens een grote parketdag. En bij een recente installatiezitting van rechters en officieren in Noord-Nederland zaten drie Groningse OM’ers in gekleurde toga in de zaal. Dat leek Greive, die een toespraak hield over diversiteit, toepasselijk. “Het was natuurlijk een beetje stout, tegen het plechtige ritueel in, maar ik had de actie gemeld aan de rechtbankpresident. De meeste aanwezigen konden deze speelse provocatie met serieuze ondertoon wel waarderen.” (Karen Rijlaarsdam) GEKLEURDE TOGA’S: SPEELSE GESPREKSOPENER CHATGPT-RECHTER: JOOST KLEIN HAD MOGEN OPTREDEN Wat gebeurt er als je ChatGPT vraagt een rechtszaak na te bootsen over de vraag of Joost Klein had mogen optreden op het Eurovisie Songfestival? Bedrijfsjurist Douwe Groenevelt nam de proef op de som; hij liet ChatGPT voor twee advocaten én rechter spelen. Douwe Groenevelt, Head of Legal bij ASML, moest er de smartphones van zijn hele gezin voor lenen, maar het resultaat mag er zijn. Op LinkedIn deelde hij de video die hij opnam toen hij ChatGPT vroeg om tweemaal voor advocaat en eenmaal voor rechter te spelen in een mock trial over de uitsluiting van Joost Klein op het Eurovisie Songfestival. De ‘rechter’ komt, na het overzien van al het bewijsmateriaal en het aanhoren van de pleidooien van twee advocaten, tot een weloverwogen besluit: het optreden kan doorgaan, maar Klein krijgt wel een boete en een voorwaardelijke schorsing. BRONMATERIAAL Om ChatGPT tot dit oordeel te laten komen, verzamelde Groenevelt het statement van de EBU over de kwestie, de reactie van AVROTROS, de Eurovisie Code of Conduct en diverse nieuwsberichten over het incident. Die informatie deelde hij met de ChatGPT-app die hij op drie telefoons had geïnstalleerd. Elke telefoon gaf hij een aparte rol. ChatGPT op telefoon 1 speelde advocaat voor Joost Klein. Hij moest een pleidooi houden waarin hij onderbouwde dat Klein gewoon zou mogen optreden. ChatGPT op telefoon 2 werd advocaat voor de EBU en ging pleiten voor uitsluiting. Tot slot werd ChatGPT op telefoon 3 gebombardeerd tot rechter, die tot een eindoordeel moest komen. Dat eindoordeel luidt dus in het voordeel van Klein, die, als het aan ChatGPT ligt, gewoon had mogen optreden tijdens het songfestival in Malmö. Maar, zo voegt Groenevelt als disclaimer aan zijn video toe: “Dit experiment is alleen bedoeld als een leuke demonstratie van de ongelooflijke gebruiksmogelijkheden van AI in het juridische domein. Het is niet bedoeld als een stellingname voor een van beide partijen.” (Martijn Kroese) foto:Melanie Kompier

Onbeperkt toegang tot onze cursussen en webinars Altijd up-to-date in uw vakgebied Met onze topdocenten bent u zeker van uw zaak Voor een vaste en scherpe prijs Al meer dan 500 juristen gingen u voor Waardering abonnement: 8+ Abonnees volgen gemiddeld 6 cursussen per jaar Wilt u ook onbeperkt cursussen en webinars volgen? Een ruim aanbod aan cursussen en webinars Wilt u altijd op de hoogte zijn van de nieuwste ontwikkelingen en voorop lopen in uw vakgebied? Met het Altijd scherp-abonnement van het CPO kiest u 12 maanden lang onbeperkt uit ons aanbod. U kunt cursussen op locatie combineren met onze webinars. Zo blijft u altijd scherp. Voor een vaste prijs van € 1.650,-. Meer info en aanmelden: cpo.nl/altijdscherp Volop leren met het Altijd scherp-abonnement

MR. 3 2024 / 9 nieuws De manier waarop testamenten worden ondertekend, maakt het mogelijk dat notarissen daarmee sjoemelen. Notaris Joep van den Brekel (Van den Brekel Notariaat, Breda) verbaasde zich erover op LinkedIn. Als notaris moet Van den Brekel elke pagina van een testament paraferen, maar klanten hoeven dat niet. Zij zouden dat ook moeten, vindt hij. Nu kan een notaris zomaar een bladzijde uit een testament halen en wijzigen, zonder dat de klant dat ooit te weten komt. “Zéker niet als het een oud vrouwtje betreft die geen familie meer heeft en haar geld wil nalaten aan een goed doel. Niemand die daar achter komt. Zelf voel ik niet de minste behoefte om dit te doen en ik geloof mijn collega’s ook niet. Maar deze ‘regel’ maakt het wel mogelijk om als notaris te sjoemelen met geld.” Van den Brekel weet dat er genoeg notarissen zijn die een ‘kleine’ vergissing in een akte aanpassen nadat die is gepasseerd. “Zonder dat de klant dat weet. Dus als je het niet al te nauw neemt met regels begeef je je op een glijdende schaal.” Volgens hem spreken klanten daar regelmatig hun verbazing over uit. BLIND VERTROUWEN De KNB ziet het probleem niet. “Parafen van cliënten zijn voor geen enkele notariële akte nodig. De notaris staat voor de juistheid van de akte. Daar is hij/zij voor opgeleid en beëdigd. Het principe van de notariële functie in het rechtsverkeer is dat iedereen daar blind op kan en moet vertrouwen.” Meestal levert een hond in huis veel plezier op. Maar soms loopt het anders en is een gang naar de rechter het gevolg. In het boek ‘In het belang van de hond’ zijn zeventig ‘hondenzaken’ verzameld. Wie mag Woef hebben na de scheiding? Wat als een hond zijn tanden zet in een andere hond, of in een mens? Wie is er aansprakelijk als een pup al kort na de aanschaf ziek wordt of zelfs dood gaat? Het zijn enkele van de vragen die aan de orde komen in In het belang van de hond van juridisch journalist en Mr.-nieuwsredacteur Michel Knapen – die zelf niets met honden heeft. In hoofdstukken over onder meer verkeerde aankopen, overlast door honden, mishandeling van honden, quarantaine, hondsdolheid en hondenbelasting worden tal van juridische kwesties besproken waarin hondeneigenaren verzeild kunnen raken. Knapen doet dit aan de hand van zeventig rechtszaken, meestal aangespannen door de eigenaren. Wat uit deze gevallen duidelijk wordt: wie een hond heeft, vecht ervoor, ook al kan dat een langdurige en kostbare procedure betekenen. ZONDER PARAAF VAN ERFLATER KÁN NOTARIS GAAN SJOEMELEN HONDENJURISPRUDENTIE MINISTERS VAN STAAT WAREN EN ZIJN BIJNA ALLEMAAL JURIST tot minister van staat. Daarvan waren er 93 jurist – bijna 74 procent. Op dit moment hebben we acht ministers van staat die kunnen worden ingezet voor advies of andere klussen. Naast degenen die zijn benoemd door Willem-Alexander zijn dat Hans van den Broek, Frits Korthals Altes en Herman Tjeenk Willink – alle drie jurist. Van de acht huidige ministers van staat hebben er dus zeven rechten gestudeerd. De volgende minister van staat is mogelijk al bekend: sinds de Tweede Wereldoorlog is het gebruikelijk dat voormalig vicepresidenten van de Raad van State die erefunctie krijgen. Ook Thom de Graaf is jurist. BUITENPROMOVENDUS Evert-Jan Govaers, die als buitenpromovendus onderzoek deed naar de ministers van staat, is senior rechter in de rechtbank Zeeland-West-Brabant. (Michel Knapen) Het gros van de ministers van staat was (of is) jurist. Dat blijkt uit de studie Ministers van Staat, waarop rechter Evert-Jan Govaers onlangs is gepromoveerd aan de Universiteit Leiden. De eerste die minister van staat werd, was Gijsbert Karel van Hogendorp – benoemd in 1815. Vooralsnog de laatste die die eretitel heeft gekregen is Jan Peter Balkenende (benoemd in 2022). De overeenkomst tussen die twee? Beiden zijn jurist. Dat blijkt geen toeval. De meestertitel is geen vereiste om in aanmerking te komen voor de functie van minister van staat, maar het komt wel erg vaak voor. Willem I benoemde er 22, zestien daarvan waren jurist. Willem II: zestien benoemingen, waarvan tien juristen. Willem III: 32 benoemingen, waarvan 26 juristen. Wilhelmina benoemde 23 ministers van staat, achttien waren er jurist. Juliana deed het elf keer, negen van ‘haar’ ministers van staat droegen de meestertitel. Beatrix benoemde er vijftien, tien waren jurist. Willem-Alexanders teller staat op vijf. Winnie Sorgdrager, Jaap de Hoop Scheffer, Piet Hein Donner en Balkenende zijn allemaal jurist – alleen Sybilla Dekker niet. Sinds het ontstaan van het Koninkrijk der Nederlanden (1815) zijn 126 personen benoemd

Strategie. Websites. Marketing. Trainingen. Bij GetBright ontwikkelen we op maat gemaakte online campagnes en krachtige websites specifiek voor advocatenkantoren. We werken samen met u aan het opbouwen van een sterke online presentatie en reputatie, waarbij uw eigen identiteit naar voren komt. We zorgen voor meetbare resultaten en maken deze inzichtelijk. Laat uw kantoor optimaal presteren en renderen met onze marketingstrategie of door een training op het gebied van social media of cliëntgeneratie. Profiteer van de mogelijkheden van een gerenommeerd online marketingbureau en start vandaag nog met groeien in de digitale wereld. TROTSE PARTNER VAN MR. ONLINE Bekijk hier wat we voor u kunnen betekenen: REACH HIGHER GETBRIGHT.

meesters van de week MR. 3 2024 / 11 ger om naast een drukke praktijk grotere wetenschappelijke projecten op te pakken waar mijn hart ook sneller van gaat kloppen. Nu probeer ik met een voet in de praktijk te blijven staan als raadsheer-plaatsvervanger bij het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden en als arbiter.” 29 APRIL SOFIA RANCHORDÁS Sofia Ranchordás ging in haar oratie als hoogleraar bestuursrecht aan Tilburg University in op ‘bestuurlijke blindheid’. Bestuurlijke blindheid klinkt als een ernstige kwaal. Kunt u uitleggen wat u onder deze term verstaat? “Bestuurlijke blindheid wil zeggen: een situatie waar de overheid enerzijds bepaalde burgers ‘niet ziet’ – met name individuen die afwijken van het model van ‘de gemiddelde burger’ – en anderzijds als deze niet-standaard burgers wel worden gezien, dan worden ze behandeld met wantrouwen. Het bestuursrecht en overheidsbeleid zijn ontworpen voor een ideaalbeeld van de gemiddelde burger (meestal een man met gemiddeld inkomen, leeftijd, stabiel gezin, gezond, onafhankelijk van de overheid) die de overheid nauwelijks nodig heeft en zijn rechten zonder enige assistentie kan uitoefenen. (...)” 8 APRIL REINOUT STERK Militair advocaat Reinout Sterk stuurde namens 200 advocaten een brief aan de Nederlandse Orde van Advocaten met het verzoek om de ‘schending van de internationale rechtsorde door Israël’ te veroordelen. Is het wel de rol van advocaten om zo’n brief te sturen? “Advocaten zijn de hoeders van de rechtsstaat. Artikel 90 Grondwet geeft de regering de opdracht de internationale rechtsorde te bevorderen. Door Israël niet keihard aan te pakken, doet de regering het tegenovergestelde. Daarmee schendt ze de Grondwet, en dus de rechtsstaat. Bovendien heeft de NOvA deze deur zelf opengezet, door in 2022 een scherpe veroordeling uit te spreken van het schenden van de rule of law door Rusland.” 15 APRIL JULIEN LUSCUERE Advocaat Julien Luscuere ging op LinkedIn in op de schuldenproblematiek van jongeren, die online op afbetaling spullen kopen en vervolgens te maken krijgen met hoge rentes of boetes. U schrijft dat de AFM terecht een groot probleem signaleert, maar ook dat de AFM ‘bazelt over een slappe gedragscode’. Kunt u dat uitleggen? “De Autoriteit Financiële Markten lijdt aan regelneurose. Dat is een hardnekkige en zorgwekkende aandoening binnen de overheid. Men signaleert iets wat niet zou moeten, verzint er nieuwe regels voor en verwijst dan naar anderen om die te maken en te handhaven. Daarna blijven deze patiënten hangen in narcisme en escapisme. Daar schiet de mensheid niets mee op.” Wie of wat is uw bron van inspiratie? “De mens achter de cliënt. Zodra ik die zie en begrijp, trek ik alles uit de kast. Voel ik geen hart kloppen in een dossier, dan kost het veel moeite om me op te laden.” 22 APRIL PAULINE ERNSTE Pauline Ernste hield haar oratie als CPO-hoogleraar Geschilbeslechting in de (inter)nationale rechtspraktijk aan de Radboud Universiteit te Nijmegen. Tot afgelopen zomer was u behalve wetenschapper ook advocaat, bij NautaDutilh. Trekt de theorie toch meer dan de praktijk? “Ik heb afgelopen jaren inderdaad wetenschap gecombineerd met het zijn van advocaat. De kruisbestuiving tussen wetenschap en praktijk was erg nuttig, zeker op het vakgebied van geschilbeslechting. Het is alleen lastiMEESTERS VAN DE WEEK Reinout Sterk Julien Luscuere Pauline Ernste Sofia Ranchordás Als u het voor het zeggen had? “Dan zou ik een Ministerie van Geluk creëren. Dit heb ik ook in mijn oratie voorgesteld. Zo’n ministerie zou toezicht houden op verschillende aspecten die burgers gelukkiger maken: betere geestelijke zorg, meer tijd met familie (betere werk- privébalans), helpen individuen om hun ikigai (purpose) te vinden, strijden tegen Dit is een selectie van de uitspraken die de meesters van de week deden op www.mr-online.nl. foto: Theo Hafmans

Groei jij met ons mee? Werken bij Gerrits & van Gulick Notarissen betekent uitdaging en verantwoordelijkheid. Ben je toe aan een nieuwe uitdaging en ben je op zoek naar een ambitieus full-service notariskantoor, met de allure van de stad en tegelijkertijd de gemoedelijkheid van de Brabantse Peel, dan maken we graag kennis met je. Scan QR-code en bekijk de vacature. Waarnemingsbevoegd kandidaat-notaris Werk samen met ons aan de juridische kennis van morgen Gemert | Uden | Deurne Wij zijn Aanvoerder van Ambitie en steunen Brabant Sport

MR. 3 2024 / 13 meesters van de week eenzaamheid van senioren. Bhutan en de Emiraten hebben al zo’n ministerie.” 6 MEI JURIAAN DE VRIES Ficq & Partners Advocaten, het kantoor van Juriaan de Vries stuurde een brief aan minister Weerwind (Rechtsbescherming) over het in de gaten houden van De Vries en een cliënt door gevangenispersoneel. Wat zou als u het voor het zeggen had de oplossing kunnen zijn voor deze problematiek? “Ik zou me allicht kunnen voorstellen dat je een bepaalde vorm van ervaring verplicht stelt alvorens je bijvoorbeeld de EBI binnen kunt komen. Al dan niet gecombineerd met een weerbaarheidstraining of een specifieke opleiding. Maar alsjeblieft, laat de overheid wegblijven uit mijn spreekkamer! Stel je toch eens voor dat je de dokter bezoekt en dat de overheid dan meekijkt! Dat is toch ondenkbaar?” 13 MEI LEON TRAPMAN Leon Trapman promoveerde aan de Radboud Universiteit op het proefschrift ‘Kiesrecht, verkiezingen en verkiezingscampagnes’ Als u een rapportcijfer zou moeten geven voor het Nederlandse kiesrecht, wat zou dat dan zijn? “Dat is een bijna onmogelijke vraag, maar gun to the head: een 8+.” U geeft dus geen 10. Wat mankeert er dan aan? “Er spelen een aantal punten. Een van de gebreken is het grootschalige gebruik van de volmachtstem. Kiezers geven daarmee in feite hun stem uit handen. Dat kan het vrije en eerlijke verkiezingsverloop onder druk zetten. Idealiter stemt iedere kiezer in het stemhokje. Ik adviseer in mijn proefschrift dan ook om de verkiezingen over meerdere dagen uit te smeren. Als kiezers niet op één, maar op drie dagen kunnen stemmen, slinkt hopelijk de behoefte aan de volmachtregeling.” 20 MEI DIRK VISSER Hoogleraar IE-recht/advocaat Dirk Visser (Universiteit Leiden/Visser Schaap & Kreijger) was een van de sprekers tijdens de viering van het vijftigjarig bestaan van het Benelux-Gerechtshof in Luxemburg. Onder de titel ‘Meer en minder merkenrecht’ besprak u belangrijke rechtspraak van het hof op dit gebied. Wat valt op bij de uitspraken van het hof in de loop der tijd? “De eerste 25 jaar was er vooral aandacht voor de groei: kleuren, vormen en beschrijvende woorden konden als merk worden beschermd. De beschermingsomvang was ruim: iedere ‘associatie’ met het merk en iedere verwijzing naar het merk leverde merkinbreuk op. Rond de eeuwwisseling kwam de bevoegdheid van het Benelux Bureau voor de Intellectuele Eigendom om beschrijvende woorden en functionele vormen ambtshalve te weigeren. Het Europese Hof en BeneluxGerechtshof hebben het strenge beleid van het Bureau daarbij bevestigd.” Met welke beroemdheid zou u een gevangeniscel willen delen? “Ik heb tijdens mijn studie een kwartier in de cel gezeten voor het illegaal plakken van KENT U EEN POTENTIËLE MEESTER VAN DE WEEK? MAIL ONS! INFO@MR-MAGAZINE.NL affiches voor een studentenconcert. Dat was genoeg.” 27 MEI JELLE SPLINTER Advocaat, mediator en conflictcoach Jelle Splinter publiceerde zijn debuutroman ‘De vlucht van de zwaluw’, een verhaal over persoonlijke ontwikkeling met een vleugje spiritualiteit. Heeft u ook tijdens uw werk inspiratie opgedaan voor het schrijven van dit boek? “Er is niet per se direct werkgerelateerde inspiratie in het boek verwerkt. Wel veel persoonlijke ervaringen. Werk zit daar natuurlijk voor een groot deel in, omdat dit een groot deel van mijn ervaringen betreft. Er komen overigens wel meerdere verwijzingen naar de advocatuur voorbij in het boek, en een café dat ik ‘De verloren zaak’ heb genoemd.” 3 JUNI JOOST GROENHUIJSEN Joost Groenhuijsen (gerechtshof Arnhem-Leeuwarden) promoveerde aan de Radboud Universiteit op een proefschrift over klachtdelicten in ons strafrechtelijk bestel. In hoeverre heeft uw ruime ervaring als strafrechtadvocaat bijgedragen aan uw promotieonderzoek? “Het werk als advocaat heeft mij ervan doordrongen dat wetenschappers en wetenschappelijk onderzoek zijn gebaat bij een goed begrip van de rechtspraktijk. Bij het lezen van bladmuziek weet men ook niet op voorhand hoe die muziek gaat klinken. Dat is immers mede afhankelijk van de invulling die musici daaraan geven. Op vergelijkbare wijze bieden wetgeving en literatuur een goed startpunt voor onderzoek, maar is het van elementair belang dat ook aandacht uitgaat naar de wijze waarop de praktijk omspringt met strafrechtelijke leerstukken en wetsbepalingen.” • Leon Trapman Dirk Visser Jelle Splinter Joost Groenhuijsen portret: Bob Jonkers Juriaan de Vries

Bekijk ons volledige opleidingsaanbod op outvie.nl/legal Vergroot uw impact als juridisch professional Schrijf u in voor onze juridische opleidingen in 2024 en behaal direct uw PO-punten op het gebied van leiderschap, duurzaamheid of cybersecurity

1 15 7 2 16 8 4 18 10 6 20 22 12 14 3 17 9 5 19 21 11 13 MR. 3 2024 / 15 voor werkte ze bij ReulingSchutte. Van Huisstede-Zeijlstra houdt zich bezig met zaken op het gebied van arbeid & samenwerking. MATTHEW MONROOIJ (19) is 1 april gestart als senior kandidaat-notaris bij Q.G.M in Amsterdam. Hij is afkomstig van Loyens & Loeff en is gespecialiseerd in Real Estate & Energy. JOYCE BOUWSMA (20) is per 27 maart benoemd tot toegevoegd notaris bij Daad Notarissen in Beek, gemeente Berg en Dal. Ze is gespecialiseerd in personen- en familierecht. MATTHIJS DE JONG (21) is per 18 april begonnen als partner ondernemingsrecht bij Legalloyd Advocaten in Amsterdam. Daarvoor was hij legal counsel/inhouse advocaat bij Greenpeace International. MICHIEL VAN DIJK (22) is per 1 juni begonnen als partner bij Holla legal & tax in ´s-Hertogenbosch. Hij is afkomstig van CMS. Van Dijk is gespecialiseerd in sportrecht & arbeidsrecht. BENOEMINGEN De afgelopen periode hebben de volgende benoemingen plaatsgevonden: • LUKE WHIBLEY, partner bij A&O Shearman • TIM HEERSCHOP, partner bij Clifford Chance • EVERT VERWEY, senior counsel bij Clifford Chance • ROEL DE JONG, counsel bij Clifford Chance • STERN FLIK, counsel bij Clifford Chance • ELSE LOOP-ROWEL, counsel bij De Brauw Blackstone Westbroek • ZEYNEP ORTAC, counsel bij De Brauw Blackstone Westbroek • ADAM ABOU HABAGA, partner bij DLA Piper • ROGIER DE HAAN, counsel bij Norton Rose Fulbright PIETER SMID (1) is per 3 april begonnen als senior advocaat bij Brackmann in Rotterdam. Daarvoor was hij als advocaat/bedrijfsjurist werkzaam bij ProRail. Smid is gespecialiseerd in aanbestedingsrecht. Belastingadviseur MANON VAN BIJLEVELT (2) is op 13 mei aan de slag gegaan als counsel indirect tax bij Dentons in Amsterdam. Van Bijlevelt werkte daarvoor bij Houthoff. REMKE BEENEN-SCHEEPSTRA (3) is per 1 april gestart als partner arbeidsrecht bij DLA Piper in Amsterdam. Daarvoor werkte ze bij Baker McKenzie. JAN VAN VEGCHEL (4) is per 1 april begonnen als advocaat/legal counsel bij FD Mediagroep in Amsterdam. Daarvoor was hij advocaat bij ABC Legal. Van Vegchel is gespecialiseerd in informatierecht en verbintenissenrecht. ELS PALAZZI-VAN BRUGGEN (5) is per 1 april aan de slag gegaan als advocaat bij Hans Familierecht Erfrecht in Utrecht. Daarvoor werkte ze bij Van Benthem & Keulen. LEVI JACOBS (6) is per 1 april in Den Haag Jacobs Legal Services begonnen; hij werkt als (bedrijfs)jurist, gespecialiseerd in vastgoedrecht. Daarvoor was Jacobs advocaat bij BarentsKrans. ROBERT-JAN DEKKERS (7) is sinds 1 april partner bij Florent in Amsterdam. Hij is afkomstig van Stibbe en is gespecialiseerd in corporate M&A. Florent heeft ook drie nieuwe advocaten verwelkomd: ADRIAAN VAN RINSUM (8), SAM VAN WELL (9) en JOOST VAN HILTEN (10). Van Rinsum komt van Corp., Van Well is afkomstig van Heussen advocaten en notarissen en Van Hilten van DLA Piper. Ze houden zich bezig met respectievelijk litigation, arbeidsrecht en ondernemingsrecht. KARIEN LAGROUW (11) is per 1 april begonnen als partner bij Legaltree in Leiden. Daarvoor werkte ze bij Teekens Karstens. Lagrouw is gespecialiseerd in bestuursrecht. CLAIRE LOMBERT (12) is sinds 1 mei partner bij Maasdam Broers Fischer Advocaten in Rijswijk. Ze komt van Clairfort Advocaten en is gespecialiseerd in aanbestedingsrecht. NICO VAN BOHEMEN (13) is per 16 mei benoemd tot notaris in de gemeente Westland. Hij werkt bij Westport Notarissen en is gespecialiseerd in vastgoed. HUUG SCHOLTEN (14) is 17 april zijn eigen advocatenkantoor gestart: Scholten Legal in Amsterdam. Daarvoor was hij senior legal counsel bij ABN AMRO Bank. Scholten is gespecialiseerd in financial litigation. RICK HOEPPERMANS (15) is 1 mei begonnen bij het team Aansprakelijkheid & Verzekering van Van Benthem & Keulen in Utrecht. Hij komt van Holla Advocaten. Slachtofferadvocaat ALEX VAN KERNEBEEK (16) is per 17 mei zijn eigen kantoor begonnen: Van Kernebeek Advocatuur in Amsterdam. Daarvoor was hij werkzaam bij Ketting Strafadvocatuur. THÉDOOR MELCHERS (17) is sinds 7 mei partner bij Wintertaling in Amsterdam. Hij is afkomstig van Greenberg Traurig en is gespecialiseerd in M&A. BÉNINE VAN HUISSTEDE-­ ZEIJLSTRA (18) is per 1 april begonnen als zakelijk mediator bij YoumanFischer in Amsterdam. DaarWilt u een overstap melden? Dat kan via het aanmeldformulier op de site: www.mr-online.nl/meld-een-carriereswitch/ beter werk PERSONALIA

16 / Mr. 3 2024 Interim-markt volop in beweging Alexander van Hussen: “Na een periode van afkoeling is de arbeidsmarkt voor interim-juristen volop in beweging. Tijdens zo’n periode wordt vaak gevraagd hoe het komt dat er weinig interim opdrachten zijn, terwijl wel voldoende vaste betrekkingen te vinden zijn en er sprake lijkt van krapte op de arbeidsmarkt. Naar mijn mening zijn er twee oorzaken. Door de economisch gunstige tijden zijn er relatief veel nieuwe zzp’ers op de markt. Advocaten en legal counsels die al wat werkervaring hebben opgedaan en op zoek zijn naar een betere work-life balance of meer variatie en autonomie, hebben ervoor gekozen om als interim-jurist te gaan werken. Ten tweede worden de budgetten voor de inhuur van interim-juristen vaak ruim tevoren bepaald. Toen ze werden vastgesteld, waren de economische omstandigheden minder florissant en was er financieel weinig ruimte voor interim- juristen. Op deze post wordt als eerste bezuinigd in geval van mindere resultaten van een onderneming. Gelukkig is het tij gekeerd en is de markt weer aangetrokken.” Alexander van Hussen is senior sales executive bij Brunel Legal. arbeidsthermometer ELINE DE BOER is per 1 april overgestapt van CKH Advocaten naar CMS in Amsterdam. Ze is gespecialiseerd in het bouw- en aanbestedingsrecht. Welke zaak is haar het meest bijgebleven? “Veel zaken hebben wel íéts waardoor ik ze onthoud. Grappige onderwerpen, exotische cliënten, chaotische zittingen of aangrijpende achtergrondverhalen. Vandaag dacht ik toevallig nog aan een jonge cliënt die mij ‘per ongeluk’ foutief informeerde. Hij had mij verteld dat hij jarenlang zonder problemen in een auto had gereden, maar tijdens de mondelinge behandeling bewees de advocaat van de wederpartij dat hij de auto nog maar enkele weken had. De rechter kwam niet meer toe aan een inhoudelijke beoordeling: na een standje van zijn vader tijdens de schorsing koos cliënt eieren voor zijn geld en werd de zaak meteen geschikt.” YURI WEHRMEIJER is sinds mei partner in de Global Disputes Practice van Jones Day in Amsterdam. Hij is gespecialiseerd in (corporate) litigation. Hij werkte hiervoor bij Eversheds Sutherland. Zijn favoriete arrest is het Molenbeek-arrest (ECLI:NL:HR:2013:BZ9958) “waarin de Hoge Raad in een prejudiciële procedure een spoorboekje geeft over het bewijsbeslag. Echt een nuttig arrest voor de procespraktijk.” En hij verklapt ook dat hij een beroemde zus heeft… ERINA BALJIĆ is sinds 1 maart senior advocaat bij Ten Holter Noordam in Rotterdam. Ze is gespecialiseerd in bouw en vastgoed, bestuurs- en omgevingsrecht. In 2022 is ze met haar gezin gaan reizen door de Balkan. “Dat was niet alleen een fantastische ervaring omdat het er zo mooi is, maar ook (en vooral) omdat ik daar geboren ben. Mijn gezin kon nu kennismaken met ‘mijn’ land. Na die reis ben ik gaan werken bij de overheid. Een heel leuke en leerzame ervaring, maar het begon weer te kriebelen om in de advocatuur te gaan werken.” LISA ORVINI is sinds 1 april als senior advocaatmedewerker verbonden aan Ploum in Rotterdam. Hiervoor werkte ze bij HabrakenRutten en VBTM Advocaten. Ze is gespecialiseerd in bouw- en vastgoedrecht, en heeft bovendien eenwielerskills. “Ik had vroeger een eenwieler. Daar legde ik hele afstanden op af. Ik kan het nog steeds, want fietsen verleer je niet.” Leuk aan bouw en vastgoed vindt ze dat het tastbaar en zichtbaar is. “Ik kom overal projecten tegen waaraan ik heb gewerkt. Juridisch gezien spreekt de contractsvrijheid me aan. Partijen kunnen over het algemeen afspreken wat ze maar willen. Dat geeft mij als advocaat de mogelijkheid creatief te zijn.” ANNEMARTH HIEBENDAAL is overgestapt van Rutgers & Posch naar TeekensKarstens in Leiden. Ze is gespecialiseerd in het arbeidsrecht. Waarom ze is overgestapt? “Daar kan ik heel kort over zijn, dat is vanwege de reistijd. Drie jaar geleden ben ik vanuit Amsterdam naar Wassenaar verhuisd, waar ik met veel plezier woon. Ik bedacht op een gegeven moment dat ik in de reistijd van en naar kantoor ook veel leukere dingen kan doen. Ik ben nu binnen zeventien minuten (op m’n cowboyfiets, dat wel) op kantoor, wat een luxe!” FROUKJE DUNKI JACOBS is begonnen als partner bij Hans Familierecht Erfrecht in Utrecht. Ze is afkomstig van Van Benthem & Keulen. Als we vragen hoe het is om geen mannelijke collega’s te hebben, zegt ze: “Hier moet ik wel om lachen. Zou deze vraag ook andersom gesteld zijn als we een kantoor met alleen mannen waren? Wees gerust, het gaat bij ons niet de hele dag over lippenstift en nagellak. Elk team floreert natuurlijk bij diversiteit, op alle vlakken. In mijn rechtsgebied werken nu eenmaal veel vrouwen. Mijn collega’s beschikken ieder over eigen talenten en kwaliteiten. Daarmee zijn we een divers team. Dat het enkel uit vrouwen bestaat, is niet relevant en ook geen bewuste keuze.” Mr. overstappers In de rubriek Overstap van de week op onze site komt elke week een jurist aan het woord die een nieuwe baan heeft. Hieronder enkele uitspraken van de overstappers. De volledige interviews zijn te vinden op https://www.mr-online.nl/ mrs-van-de-week/overstapmr-van-de-week/. De drie meest gevraagde juridische specialismen: 1 2 3 Privacyrecht Vennootschapsrecht ICT-recht

MR. 3 2024 / 17 beter werk SKILLS & CAPABILITIES De afgelopen periode werden weer tal van nuttige tips over werk en wat daarmee samenhangt gedeeld in de rubriek Skills & Capabilities op www.mr-online.nl. Coach en vaardigheidstrainer Rüna Honig heeft het over ‘gespreksnarcisme’, dat ook op de juridische werkvloer veel voorkomt: het ongegeneerd op jezelf betrekken van andermans ervaringen en elke aanleiding aangrijpen om over jezelf te praten, wat het beloningssysteem in de hersenen activeert. Honig geeft een paar tips om gespreksnarcisten die non-stop doorpraten te bestrijden: doorgaan met typen achter je laptop, op je telefoon kijken, uit het gesprek stappen en even koffie halen of gewoon onderbreken met: ‘’Ik wil dat je even naar me luistert, want ik heb je advies dringend nodig.’’ In dat laatste geval zal de betrokken collega zich waarschijnlijk nog belangrijk voelen ook. De intrede van AI, focus op duurzaamheid, de steeds ontwikkelende wensen en eisen van medewerkers, nieuwe software zoals een geavanceerd documentmanagementsysteem: in de advocatuur is verandering onvermijdelijk. De meeste mensen, dus ook advocaten, houden alles liever bij het oude. Om veranderingen succesvol te doorstaan is vermogen om mee te bewegen en je aan te passen vereist, aldus Lara van Vliet (Archie Advisory). Ze schrijft over een effectieve aanpak van veranderingen en over de gevolgen als je het niet goed aanpakt. Dé beroepsvereniging van bedrijfsjuristen organiseert na de zomer weer interessante bijeenkomsten: • 19 september: ‘Energietransitie: do’s en don’ts bij de ontwikkeling en financiering van energieprojecten’, bijeenkomst van NGB-Extrakantoor Stek; • 26 september: het tweede Jurist Doet WAT-congres ‘De bedrijfsjurist: flessenhals of blikopener?’, met onder andere advocaat Roger Cox; • 10 oktober: webinar over de Wwft door de NGB-sectie Advocaat in dienstbetrekking, in samenwerking met NGB-Extrakantoor Van Doorne; • 21 november: NGB-seminar ‘Artificial Intelligence’, in samenwerking met Deloitte, en presentatie van deel X in de NGB-Reeks. Meer informatie en aanmelden: ngb.nl/agenda. Bedrijfsjurist en nog geen NGB-lid? ngb.nl/word-lid. ZOMERCURSUSSEN: ONTSPANNEN, LEREN EN ONTMOETEN Wilt u deze zomer uw kennis op peil brengen? Het CPO organiseert zomercursussen in juli en augustus. Deze cursussen bieden een ontspannen setting, waarin bijleren en ontmoeten centraal staan. De zomer is het ideale moment om uw kennis bij te spijkeren. Op kantoor is het meestal rustiger, waardoor u meer tijd heeft om een cursus te volgen. Door nu alvast opleidingspunten te behalen, hoeft u dit in de drukke laatste maanden van het jaar niet meer te doen. De eerste cursus is ESG in het contractenrecht op maandag 1 juli. De docenten leggen dan uit aan welke eisen ondernemingen moeten voldoen op het gebied van ESG en hoe men ESG-bepalingen kan opstellen voor contracten. Op donderdag 4 juli volgt Inleiding en actualiteiten Milieustrafrecht, waarin deelnemers ontdekken hoe het strafrecht kan worden ingezet om het milieu te beschermen. De cursus Recht, milieu & klimaat: comply or be sued vindt plaats op donderdag 22 augustus. Hoe kunnen advocaten en bedrijfsjuristen praktisch invulling geven aan duurzaamheid in de rechtspraktijk? Die vraag staat tijdens deze dag centraal. In de cursus Actualiteiten Wwft op dinsdag 27 augustus krijgen de deelnemers een overzicht van relevante nieuwe ontwikkelingen op het gebied van de Wwft. Na afloop kunnen zij hun risicobeleid voor hun kantoor opstellen en weten zij hoe ze dit cliëntgericht kunnen toepassen. Op donderdag 29 augustus komen de ontwikkelingen in het verbintenissenrecht aan bod tijdens de cursus Actualiteiten Verbintenissenrecht. Deelnemers zijn in één ochtend weer helemaal up-to-date. Wilt u zich inschrijven voor een of meer cursussen? Ga voor meer informatie naar cpo.nl/zomercursussen. De Mr.-kennispartners zijn bedrijven die diensten, producten en informatie leveren die zijn gericht op de lezers van Mr. Ze hebben elk een eigen pagina op www.mr-online.nl waar onder meer nieuws, productinformatie en blogs van deze organisaties worden geplaatst. activiteiten

18 / Mr. 3 2024 interview ‘VERZAKELIJKING VAN DE ADVOCATUUR IS SLECHT VOOR DE KWALITEIT’ Ordes van Advocaten in Europa raken steeds meer hun sociale en verbindende karakter kwijt. De nadruk komt meer en meer te liggen op toezicht en verzakelijking. Geen beste ontwikkeling, vindt advocaat Bas Martens, oud-deken van de Haagse Orde. “Dit komt de kwaliteit van de advocatuur niet ten goede.” door Michel Knapen foto’s Corbino

MR. 3 2024 / 19 interview

20 / Mr. 3 2024 “MET NAUWERE CONTACTEN IN DE BALIE KUN JE DE KERNWAARDEN BETER OVERBRENGEN” Het is 12.00 uur als voor het kantoorpand van Delissen Martens aan de Haagse Sportlaan een busje stopt. “Daar komt ze”, kondigt Bas Martens enthousiast aan. “Haar eten staat beneden”, zegt hij even later tegen de vrouw van het busje. Als we net in een vergaderruimte zitten, komt ‘ze’ aangelopen. ‘Ze’ is Elfie, de boxer van Martens, die steeds bij hem is. Tijdens het gesprek blijft ze rustig op de grond liggen, loopt met haar baasje mee naar de kantine (‘beneden’) voor de lunch, gaat weer mee naar het zaaltje voor het vervolg van het gesprek, en springt aan het eind van de werkdag in de auto, mee naar huis. Zo gaat het iedere dag. Martens is niet alleen de baas van Elfie, hij is ook medeoprichter van Delissen Martens. ‘Baas Bas’ werd geboren vlakbij het PSV-stadion, als kind van een Philips-vader. Die werkte voor dat bedrijf in Iran, de Filipijnen, Taiwan, Turkije en Brazilië en zijn gezin ging dan mee. Martens doorliep de basisschool in het buitenland, maar de middelbare school in Valkenswaard. Omdat hij toen al de advocatuur aantrekkelijk vond (‘problemen praktisch oplossen, met de nodige inhoudelijke diepgang’), lag een rechtenstudie voor de hand. Maar niet te dichtbij in Tilburg of Maastricht. Omdat hij gewend was te reizen ging hij op zijn zeventiende naar ‘het noorden’ – Leiden. Daar kijkt hij met veel plezier op terug: lekker lang studeren, jaarclub, studentenvereniging, feesten en partijen. “Had ik voor geen goud willen missen”, zegt hij met een sprankeling in zijn ogen. Hij ontmoette er ook zijn vrouw Roos. Na zijn afstuderen in 1993 kwam Martens terecht op een klein advocatenkantoor in Den Haag, met een algemene praktijk. “Je kreeg een stapel dossiers op je bureau met de opdracht: los het maar op. Ik zou zo’n methode niemand willen aanbevelen, maar bij mij paste het wel.” Toen zijn patroon met pensioen ging, gingen de overige advocaten verder onder de naam Martens Van Bastenburg – Michaël van Basten Batenburg is ook een van de partners bij Delissen Martens, dat in 2008 de huidige naam kreeg. Begonnen werd met veertien advocaten, dit jaar zijn het er veertig, waarvan er acht tevens partner zijn. Martens werkte eerst als advocaat strafrecht. Na zijn periode als deken werd hij adviseur van advocatenkantoren op het gebied van tuchtrecht en de Wwft. Daarnaast behandelt zijn team van oudsher veel militaire zaken. Zelf in dienst gezeten? “Nee, mijn jaargang hoefde niet. Ik ben erin gerold toen een paar jongens naar ons kantoor kwamen die wegens dienstweigeren tegen een strafzaak aanliepen. In de eerste jaren van mijn loopbaan deed ik veel van dergelijke militaire strafzaken voor die dienstweigeraars. Op een gegeven moment hadden wij, met nog vier of vijf advocaten in het land, alle zaken van potentiële dienstplichtigen die werden vervolgd. Dat waren er samen wel zo’n negenhonderd. We gingen steeds op en neer naar de militaire strafkamer in Arnhem, dat was altijd een heel circus. Via die zaken kwamen we ook onder de aandacht van een paar militaire vakbonden, die tot op de dag van vandaag goede partners van ons zijn. Dat heeft de basis gelegd voor de militaire praktijk in ons kantoor.” Het gaat overigens niet alleen om militaire strafzaken, maar veel meer om schadevergoedingszaken voor gewonde veteranen, “een zeer kwetsbare groep, waar gelukkig steeds meer aandacht voor is”. Binnen het kantoor houden vier advocaten zich bezig met onderhandelingen met Defensie en de verdere afwikkeling van die claims. Veel militaire advocaten die vergelijkbaar werk doen zijn verenigd in de Militaire Balie, een vereniging die in de jaren negentig is opgericht. Martens zat – hoe kan het ook anders – een tijdje in het bestuur. BESTUREN ‘Besturen’ lijkt Martens’ tweede voornaam te zijn. Zo was hij deken in het arrondissement Den Haag en president van de Fédération des Barreaux d’Europe (FBE), een federatie van ruim tweehonderd vooral lokale ordes in Europa – en dat naast de functie van managing partner van zijn eigen kantoor. Het besturen van de Haagse Orde van Advocaten vond hij “echt heel mooi werk”. Dat is inmiddels zo’n tien jaar geleden. Hij merkt op dat de nadruk nu ligt op toezicht en verzakelijking. “Het verenigingskarakter, dat in het buitenland meer op de voorgrond staat, is hier echt minder geworden. Hier vallen de banden een beetje uit elkaar, er is minder saamhorigheid binnen de Orde als vereniging, als gilde.” Hoe merkt u dat? “Het goede nieuws is natuurlijk dat er nog steeds dekens zijn die hun best doen om de balie actief te houden en die ook zichtbaar willen zijn. In mijn tijd wist ik precies wat er in de Haagse balie gebeurde. Het kwam niet vaak voor dat je iets tegenkwam wat je niet wist. Van oudsher organiseert de Haagse balie veel sociale evenementen om saamhorigheid te creëren. Het dekenconcert, de Sluitingszittingsdagen, maar ook de gecombineerde zitting waar rechters, officieren en advocaten elkaar professioneel ontmoeten. Nu zie ik toch minder betrokkenheid van de advocaat bij zijn eigen vereniging. Het jaarlijkse grote landelijke advocatencongres is jammer genoeg al verdwenen.” In Den Haag is het echter niet zo somber gesteld, geeft Martens toe, er zijn ook goede banden met de jonge balie. Maar over het algemeen zou men er meer van kunnen maken, zegt hij. “Daarmee verbeter je ook de kwaliteit van de advocatuur. Met nauwere contacten kun je de kernwaarden beter overbrengen. De huidige discussies over het toezicht hebben meer afstand gecreëerd binnen de Orde van Advocaten en binnen de gehele advocatuur. Juist vanwege het belang van onafhankelijk en zakelijk toezicht lijken dekens op grotere afstand te staan van individuele advocaten en kantoren. Ik vond in mijn tijd die hybride rol – de vereniging leiden én toezichthouder zijn – juist erg waardevol, interview

RkJQdWJsaXNoZXIy ODY1MjQ=