MR. 3 2024 / 49 massaclaims “DE RECHTER BEDRIJFT GEEN POLITIEK, MAAR PAST DE OPEN NORMEN VAN DE ZORGPLICHT TOE” massaschadeclaims tegen Salesforce/ Oracle (cookies plaatsen om internetgedrag in kaart te brengen), Google (privacy), KLM (greenwashing) en van de Stichting Oekraïne Nederland (tegen een in Nederland gevestigd beursfonds dat Russische soldaten werft om naar het Oekraïense front te gaan). Allemaal WAMCA-zaken. Peters ziet dat de positie van claimanten is verbeterd door de WAMCA. “Er zijn veel meer zaken gekomen, waardoor er meer expertise is en meer problemen worden aangekaart. De markt wordt volwassener wat betreft informatieverschaffing, bestuur en procesvoering. De collectieve actie is toegankelijker geworden en ook bekender. Dus ja, ik denk dat gedupeerden steeds beter worden bediend in collectieve acties.” Maar dat geldt niet in alle gevallen. Een tegenvaller was bijvoorbeeld de Airbusuitspraak, meent Peters. “De rechtbank heeft heel hard geoordeeld over de kwaliteit van de bestuurders en de kwaliteit van de procedures. Dat is een debacle geworden.” Van Hattum constateert dat door jurisprudentie meer duidelijk wordt over bepaalde onderwerpen, waardoor het makkelijker wordt een collectieve actie te starten en deze tot een succes te laten uitgroeien. Bedrijven als Chemours (PFAS), Facebook en Tiktok (privacy), Tata Steel (luchtkwaliteit) en Babboe (constructiefout) zullen op hun tellen moeten passen. “De zorgplicht wordt steeds vaker en concreter ingevuld door de rechter en de wetgever.” DREMPELS Peters noemt de lange doorlooptijden de belangrijkste hindernis. “Je kunt jaren procederen over de vraag of de zaak inhoudelijk behandeld kan worden, en dan weet je alleen of je door mag.” Van Hattum vindt de financiering een van de grootste drempels. “Probeer maar eens een financier te interesseren voor een claim van een partij waarvan niet zeker is dat die de exclusieve belangenbehartiger gaat worden. Gaat het bijvoorbeeld lukken om voldoende gedupeerden aan te trekken? En hoeveel kans maken andere kandidaat exclusieve belangenbehartigers? Daar komt bij dat de Nederlandse rechtspraak, veel meer dan in de Verenigde Staten, gebruikmaakt van open normen. Uitspraken zijn hier moeilijker te voorspellen.” Peters zegt dat collectieve acties onmogelijk zijn zonder externe financiering. “Zeker als je ziet tegenover welk juridisch en financieel geweld een claimstichting komt te staan. Alles wordt uit de kast gehaald met onbeperkte budgetten, je staat tegenover de halve Zuidas. Als een bedrijf een miljard te verliezen heeft, dan is die twintig miljoen aan advocatenkosten natuurlijk peanuts. De eiser druipt dan wel een keer af, is de hoop. Je hebt dus een enorm budget nodig om de aanval op te zetten, en daarvoor ben je afhankelijk van externe financiers, vooral uit het buitenland.” Die krijgen meestal tussen de 10 en de 25 procent van de opbrengst, afhankelijk van het risico van de zaak. Financiers uit de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk nemen het liefst zaken aan waarin er een redelijke kans is op een veroordeling van honderd miljoen euro of meer. “Voor grote zaken is altijd financiering, voor kleinere zaken is het moeilijker want het risico en de kosten van procederen blijven gelijk, maar de opbrengst is veel lager. Kleinere zaken komen minder snel aan bod, en dat is jammer”, vindt meent Peters. POLITIEK De schoen wringt volgens Van Hattum het meest bij ideële zaken: “De bevolking van de aarde groeit en de bronnen voor onze primaire behoeften raken schaarser: water, voedsel, grond om te leven. Als daar een tekort aan is, gaan mensen het ergens anders vandaan halen. Daardoor zie je een steeds schevere verdeling tussen mensen die wel bij die hulpbronnen kunnen en die er niet bij kunnen. Als je als partij je eigen belang vooropstelt en niet aan het algemeen belang denkt, krijg je de publieke opinie vroeg of laat tegen je. Via de politiek wordt dan wet- en regelgeving ontwikkeld om jou dat belang te laten inzien en iets terug te geven aan de samenleving. Als de politiek maatschappelijke problemen niet adequaat aanpakt, kiezen gedupeerden steeds vaker voor de juridische weg.” Peters constateert dat ideële zaken (de Zwitserse klimaatoma’s, Urgenda, Shell) de meeste aandacht van Den Haag trekken. Dat de rechter op de stoel van de politiek zou zitten, klopt niet, vindt hij. “De rechter staat niet langer toe dat de politiek stilzit en past gewoon de open normen van de zorgplicht toe. Het leerstuk van de onrechtmatige daad is wat dat betreft oud-Hollands recht dat voor iedereen geldt.” • De overheid komt volgend jaar met een evaluatie van de WAMCA. In het Centraal Register voor Collectieve Vorderingen op rechtspraak.nl worden alle ingediende massaclaims geregistreerd. Frank Peters (bureau Brandeis) Bonne van Hattum (The Evaluators)
RkJQdWJsaXNoZXIy ODY1MjQ=