MR. 5 2024 / 39 platform X “HET IS EVIDENT DAT X DE REGELS VAN DE DSA ONDERMIJNT EN ERNSTIGE RISICO’S NEEMT” (eLaw), in juli van dit jaar een tweetal ‘DSA-zaken’ van X won. (Dat leverde de promovendus de titel ‘Mr. van de week’ op.) Mekić ontdekte dat hij door X een zogeheten shadowban had ontvangen: zijn account was nog wel actief, maar kon niet meer gevonden worden, ook niet als je er gericht naar zocht. Zo’n shadowban is een dubieus middel om het bereik van specifieke gebruikers te beperken, zonder iemands account daadwerkelijk te blokkeren. Mekić ontving de shadowban nadat hij een NOSartikel had gedeeld – onterecht, zo oordeelde de rechter, die X in twee afzonderlijke zaken op de vingers tikte. “Die uitspraken zouden voor X aanleiding moeten zijn om serieuze aanpassingen aan te brengen in de dienstverlening, en wellicht ook in het verdien- model”, legt Zwenne daarover uit. Over dat verdienmodel gaat het nu ook in Europa. Het zogeheten ‘blauwe vinkjesmodel’, waarmee X extra inkomsten genereert naast die uit advertenties, ligt daar onder vuur. Het zou misleidend zijn, in de zin dat een blauw vinkje richting gebruikers de indruk wekt dat een account betrouwbaar en veilig is. Dat terwijl ook desinformatie verspreidende, malafide accounts eenvoudig zo’n vinkje kunnen kopen en behouden. VRIJHEID VAN MENINGSUITING Elon Musk, sinds oktober 2022 eigenaar van X (toen nog Twitter geheten), legt zulke kritiek doorgaans naast zich neer. Op de blokkade op last van het Braziliaans hooggerechtshof reageerde hij door de hoogste rechter van het land uit te maken voor ‘dictator’. Ook de waarschuwingen vanuit de Europese Commissie lijkt hij niet ter harte te nemen: Musk beroept zich op de vrijheid van meningsuiting. Moderatie, accounts blokkeren en content verwijderen zou neerkomen op censuur, zo betoogt de veelbesproken ceo van het bedrijf. Maar hoe steekhoudend is dat argument? “De vrijheid van meningsuiting is niet onbegrensd”, zegt Zwenne daarover. “Zeker waar het gaat om misinformatie is het maar de vraag wat daarvan de bijdrage is aan het publieke debat. Bij gemanipuleerde videofilmpjes en foto’s mag je op zijn minst verwachten dat erbij wordt vermeld dat het gemanipuleerd is. En juist dat deed Musk niet.” Zwenne verwijst daarmee naar een akkefietje uit juli van dit jaar: Musk deelde een AI-bewerkte video van Kamala Harris, de Amerikaanse vicepresident, zonder erbij te vermelden dat het om een AI-bewerking ging. Dat is tegen de gedragsregels van X. Het leidde tot de opmerkelijke situatie dat de eigenaar van een platform de gedragsregels van datzelfde platform overtrad. Reageren op de ophef die ontstond, deed Musk niet. BOETES Of Musk ermee wegkomt om alle waarschuwingen en juridische complicaties zomaar naast zich neer te leggen en onder het tapijt der vrijheid van meningsuiting te vegen, is zeer de vraag, concludeert ook Guido Grevink van ICTRecht. In zijn functie als Program Manager Legal hielp hij al diverse bedrijven compliant te worden aan de nieuwe DSA en voerde hij voor tal van partijen inventarisaties uit om te bepalen in hoeverre de DSA voor hen geldt. Als X op de huidige voet doorgaat, brengt dat volgens Grevink zonder twijfel consequenties mee in relatie tot de DSA. “Ik verwacht dat er boetes gaan komen”, zegt Grevink. “Hoge boetes. Op grond van de DSA kunnen boetes tot zes procent van de jaaromzet van een bedrijf worden opgelegd. En dan gaat het om de wereldwijde omzet, niet alleen om de omzet in Europa.” Volgens Grevink is het gebrek aan moderatie voor X het grootste risico in relatie tot de DSA. “De grote platforms zeggen altijd: het zijn de gebruikers die content plaatsen, niet wij, dus we zijn niet aansprakelijk voor die content. De DSA zegt juist: ook al ben je niet aansprakelijk, je hebt wel de verplichting om je platform veilig te houden. Hoe je dat doet, moet je zelf weten – de DSA zegt niet dat je minimaal dertig moderators in dienst moet hebben, bijvoorbeeld – maar je moet op een degelijke manier risico’s in kaart brengen en maatregelen treffen.” MODERATORS ONTSLAAN Waar de verplichting om een platform veilig te houden het kloppende hart vormt van de DSA, deed Musk de afgelopen jaren juist het tegenovergestelde, constateert Grevink. “Een van zijn eerste acties als eigenaar was het ontslaan van bijna alle moderators. Hoe je het ook wendt of keert, dat komt de DSAcompliance van je platform niet ten goede. Het is evident dat X de regels ondermijnt en daarmee ernstige risico’s neemt.” Musk ontsloeg moderators omdat moderatie wat hem betreft een beperking van de vrijheid van meningsuiting oplevert. Volgens Grevink klopt daar niet veel van. “Om twee redenen. Ten eerste: die vrijheid van meningsuiting is geen onuitputbaar recht en moet worden afgewogen tegen andere grondrechten. Zoals het recht om niet gediscrimineerd te worden. Het ene grondrecht houdt op waar het andere grondrecht begint.” Gerrit-Jan Zwenne (Universiteit Leiden/Open Universiteit)
RkJQdWJsaXNoZXIy ODY1MjQ=