Mr.

Mr. magazine voor juristen nachtkastje Wat leest Claire Huijts (Rutgers & Posch) ? 57 WWW.MR-ONLINE.NL • JAARGANG 21 • NUMMER 2 • APRIL 2025 GRENSADVOCATEN Nederlanders en Belgen als cliënt: clichés kloppen LUCHTVAARTPARKET steeds meer strafbare feiten in de lucht Jonathan Soeharno (UvA/De Brauw Blackstone Westbroek): ‘Rechter moet eindbaas blijven over zijn beslissing’ Gouden Peer contractenrecht Mark Wissink (parket HR/RUG) 28

De belangrijkste ontwikkelingen in uw vakgebied op een rij Over de CPO Actualiteitendag • Datum en plaats: 20 juni, Van der Valk Zuidas Amsterdam • Punten: 3 PO-punten per cursus • Kies zelf welke cursussen u volgt en stel zo uw eigen programma samen • Het is ook mogelijk om alleen een cursus ’s ochtends of ’s middags te volgen • Het tarief is gereduceerd: u betaalt 325 euro per cursus, in plaats van 459 euro • Inclusief lunch CPO Actualiteitendag Wilt u uw kennis efficiënt en voordelig opfrissen? Kom dan naar de CPO Actualiteitendag en kies 1 of 2 van de 6 cursussen. Stel zo uw persoonlijke en ideale cursusdag samen. Voor een scherp tarief, inclusief een netwerklunch. De kennisboost voor scherpe juristen Met de CPO Actualiteitendag krijgt u een overzicht van de belangrijkste jurisprudentie en wetgeving op uw vakgebied(en). Zo voorkomt u dat u belangrijke ontwikkelingen mist en bent u weer helemaal op de hoogte. Tijdens de CPO Actualiteitendag kunt u de volgende cursussen volgen: Ochtend • Technologie & recht • ESG • Verbintenissenrecht Middag • Insolventierecht • Bestuursrecht • Zakelijke rechten Meer info en aanmelden: cpo.nl/actualiteitendag

MR. 2 2025 / 3 redactioneel Er is volop aandacht voor de vele politieke aanvallen op rechters wereldwijd, en terecht. Zie president Trump die een rechter wil afzetten die hem ongelijk gaf. Zie minister Faber die een vonnis van de rechtbank Amsterdam ‘een zwarte dag’ noemde. Maar ook advocaten komen steeds meer onder druk te staan. Dat is zorgelijk omdat advocaten rechtsbescherming kunnen bieden tegen de overheid en medeburgers, en daarom een onmisbare schakel zijn binnen de rechtsstaat. Advocaten worden regelmatig bedreigd door cliënten of riskeren vervolging in landen als Rusland en Turkije. In de VS pakte president Trump een aantal advocatenkantoren aan die hebben meegewerkt aan rechtszaken tegen hem. Een bekend mikpunt van Trumps wraakzucht is advocatenkantoor Perkins Coie, dat Joe Biden bijstond toen Trump de verkiezingsoverwinning van Biden vergeefs aanvocht. Ook kantoren als WilmerHale en Paul, Weiss ontkwamen niet aan Trumps strafexpeditie. Met een decreet verbood de president de advocatenkantoren de toegang tot overheidsgebouwen en tot vertrouwelijke stukken. Ook gaf hij opdracht aan overheidsinstanties om alle opdrachten aan deze advocatenfirma’s op te zeggen. Klanten lopen nu weg bij deze kantoren. Zo kan de uitvoerende macht de rechtsbescherming effectief uithollen. Zo erg is het in Nederland gelukkig niet. Hier worden advocaten ietwat subtieler aangevallen vanwege de zaken die ze doen of de cliënten die ze vertegenwoordigen. Advocaten wordt door collega’s en door wetenschappers verweten dat ze, door het opkomen voor ‘foute’ cliënten, meewerken aan mensenrechtenschendingen en klimaatschade. De Amerikaanse rechtsfilosoof Bradley Wendel reageerde hier vorige maand op tijdens de workshop ‘Canceling Lawyers’ aan de Universiteit van Amsterdam. Hij vindt dat niet het moreel kompas van de advocaat, maar het positief recht leidend is. Hoogleraar en advocaat Jonathan Soeharno zit op dezelfde lijn. In een interview in dit blad betoogt hij dat de advocaat krachtens de advocateneed moet verdedigen wat het belang van de cliënt rechtens is. Dat is iets heel anders dan dat de advocaat het eens is met wat de cliënt doet. De ethisch handelende advocaat voert het kritische gesprek met de cliënt, vertaalt de kernwaarden partijdigheid en onafhankelijkheid naar de aanpak van de zaak en laat een moreel oordeel achterwege. En moet dan maar accepteren dat de buitenwacht daar kritisch over is. Hopelijk heeft die buitenwacht oog voor de onmisbare rol van de advocatuur binnen de rechtsstaat. Advocaten onder vuur Mr. is hét onafhankelijk magazine voor juristen. Het bericht, belicht en becommentarieert actuele zaken in de juridische wereld. Het magazine verschijnt zes keer per jaar. Mr. heeft een website, www.mr-online.nl, en kent ook een wekelijkse nieuwsbrief. Informatie over abonnementen en adreswijzigingen: zie verderop onder Abonnementen en Adreswijzigingen. Redactieadres Donkere Spaarne 14 rd, 2011 JG Haarlem mail: redactie@mr-magazine.nl Redactie Michiel van Kleef (managing editor) mr. drs. Michel Knapen mr. Peter Louwerse mr. Karen Rijlaarsdam (eindredacteur) drs. Christa Rompas (bureauredacteur) Vaste medewerkers mr. Jurjen Boorsma (Arrest van de maand) mr. Alieke Bruins drs. Martijn Kroese mr. Sam Maasbommel mr. Henriette van Wermeskerken Fotografie Corbino, Chris van Houts, Geert Snoeijer Website www.mr-online.nl Uitgeverij Uitgeverij Mr. BV Donkere Spaarne 14 rd, 2011 JG Haarlem Charley Beerman (publisher) mail: uitgever@mr-magazine.nl Ontwerp & vormgeving colorscan bv, www.colorscan.nl Drukwerkinkoop en productiebegeleiding RVV/Grafisch, Almere Media-advies Bas van Wooning, 06 47731707 mail: bas@vanwooningmedia.nl Abonnementen Gratis voor alle als zodanig in Nederland werkende juristen en wo-studen- ten rechten. Ga hiervoor naar: www.mr-online.nl/abonneren Adreswijzigingen en opzeggingen www.mr-online.nl/abonneren Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever openbaar worden gemaakt of verveelvoudigd. ISSN 1388-3372 Copyright Uitgeverij Mr. BV 2025 MICHIEL VAN KLEEF managing editor (vankleef@mr-magazine.nl)

www.ploum.nl Ploum feliciteert Mr. met het 20-jarig bestaan! Ploum viert dit jaar 30 jaar verstand van zaken en juridische ondersteuning die verder gaat.

MR. 2 2025 / 5 mr. 2 2025 Interview Jonathan Soeharno 18 Jonathan Soeharno (Universiteit van Amsterdam/De Brauw Blackstone Westbroek) vertelt onder meer over zijn zorgen over de onafhankelijkheid van de Rechtspraak, maar ook over de ethiek van advocaten. “Morele vereenzelviging van advocaten met cliënten vind ik gevaarlijk.” Grensadvocaten 34 Veel Nederlandse advocaten aan de zuidgrens hebben Belgische cliënten, terwijl Belgische advocaten in het grensgebied ook Nederlanders bijstaan. Een aantal ‘grensadvocaten’ over hun werk. Groeten uit Berlijn 44 Murk Muller is advocaat én ook al dertig jaar Rechts- anwalt, in Berlijn. Hij schrijft over zijn ervaringen. Luchtvaartparket 46 Agressieve vliegtuigpassagiers, piloten die regels overtreden, drones waar ze niet horen: het passeert allemaal de revue bij het Expertisecentrum Luchtvaart van het Openbaar Ministerie. APRIL Gouden Peer contractenrecht De Gouden Peer contractenrecht gaat naar Mark Wissink, plaatsvervangend procureur-generaal bij de Hoge Raad en hoogleraar privaatrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen. 28 18 46 Nieuws 6 KORTE BERICHTEN, over onder meer juristen en Signal, de dienstverlening van PostNL, vonnissen die met hulp van AI zijn geschreven en de vraag of een aap auteursrecht heeft 11 MEESTERS VAN DE WEEK 15 BETER WERK, met onder meer personalia en de arbeidsthermometer Column 27 ARREST VAN DE MAAND Emancipatie mag wat kosten Rubriek 41 MURAAL BarentsKrans heeft nu ook een vestiging in Amsterdam Subsidiair 53 LEZEN Jolande ter Avest (Avest Advocaten) over Vuurgloed van Boris Dittrich en Nick van Buitenen (Van Grafhorst Notarissen) over De laatste geheimen van de notaris van Johan Nebbeling 57 NACHTKASTJE Wat leest Claire Huijts (Rutgers & Posch)? 58 NETWERKEN Congres Recht voor Klimaat “Een moreel appèl doen op de rechter is heel gevaarlijk” JONATHAN SOEHARNO 2025

6 / Mr. 2 2025 nieuws JURISTEN GESTAAG NAAR SIGNAL: ‘META NIET TE VERTROUWEN’ ter sta. Ik heb Signal dan ook met volle overtuiging in gebruik genomen. Wij hadden een WhatsApp-groep met ons hele kantoor, maar zijn overgestapt naar Signal. Dat heeft alles wat WhatsApp heeft en ook de desktopversie staat bij mij inmiddels aan.” Niet iedereen was meteen enthousiast. “Er zijn ook kantoorgenoten die met frisse tegenzin zijn overgegaan naar onze groepsSignal. Ik snap dat wel: mensen zitten niet direct te wachten op een extra berichtenapp op hun telefoon. Zelf kijk ik er positief op terug, zowel vanwege het stukje dataveiligheid als vanwege de wijze waarop Meta zich momenteel verbindt met de actuele politiek in Amerika. Dat baart ons als kantoor zorgen. De heel kleine bijdrage die wij met ons kantoor kunnen leveren om daar tegenin te gaan, leveren we graag.” (Martijn Kroese) Steeds meer Nederlanders overwegen de overstap naar Signal, of hebben die al gemaakt. Dit uit onvrede over hoe Meta – de techgigant achter WhatsApp – omgaat met persoonsgegevens en hoe het bedrijf zich momenteel in politieke zin manifesteert. In hoeverre leeft de overstap naar Signal ook in juridisch Nederland? Dat onderzocht Mr. aan de hand van een poll op LinkedIn: Gebruikt u nog Whatsapp voor zakelijke doeleinden? Ruim honderd juristen reageerden en vier van hen lichtten hun stem in een persoonlijk gesprek toe. VEILIG COMMUNICEREN Nadim Abdalla, juridisch medewerker bij Beer Advocaten in Amsterdam en bestuurslid bij Recht voor Klimaat, vertelt dat op zijn kantoor onlangs de conclusie werd getrokken dat het belangrijk is om veilig met elkaar te communiceren en dat WhatsApp daar niet meer in past. “Ik weet niet wat WhatsApp allemaal doet met mijn data, locatie en andere gegevens, maar ik weet wel dat ik Meta niet vertrouw. Daarom was de keuze snel gemaakt.” Nooit meer het internet gebruiken zou de meest privacyvriendelijke oplossing zijn, aldus Abdalla, “maar dat is tegenwoordig niet realistisch. Toch kun je met een paar kleine aanpassingen al veel zekerder zijn van je privacy. Overstappen naar een open-source dienst, in ieder geval voor je zakelijke gesprekken, is daar een voorbeeld van. Aangezien veel mensen nu overstappen naar Signal, is de drempel laag om dat ook zelf te doen.” Rina Smaal, bedrijfsjurist a.i. bij de KNLTB, zou het liefst willen dat iedereen Signal gaat gebruiken, maar wil het niet opdringen. “Voor mij zijn er vier belangrijke punten van Signal. Ten eerste: het is open-source, dat wekt vertrouwen. Ten tweede: er is veel aandacht voor veiligheid; bugs en fouten worden snel opgelost. Verder is er geen big tech-partij betrokken die zomaar een andere kant op kan gaan, zoals Meta van Zuckerberg heeft gedaan. En tot slot: Signal slaat nauwelijks metadata op.” Maar, voegt Smaal eraan toe, bij het communiceren van vertrouwelijke gegevens moet je je altijd goed afvragen welk communicatiekanaal qua beveiliging voldoet voor het doel waarvoor je het gebruikt. “Meestal kun je vertrouwelijke gegevens eenvoudigweg beter via andere beveiligde kanalen laten lopen, en dus ook niet via Signal.” BEWUSTWORDING Öznur Sahin, advocaat bij The Legal Clinic, is nog aan het nadenken over een overstap: “Ik heb er veel over gelezen, en het is natuurlijk ook in het nieuws geweest, maar de switch komt voor mijn gevoel nog wat te vroeg. Ik zit in allerlei appgroepen met andere advocaten, en daar gaat het er wel af en toe over: moeten we over? Ik merk dat ik nog niet helemaal bekend ben met Signal. Ik wil graag eerst gedegen onderzoek doen, voordat ik eventueel de overstap maak.” Sahin geeft aan dat ze wel voorzichtiger is geworden, bijvoorbeeld als ze wordt toegevoegd aan WhatsApp-groepen. “Ik wil niet zomaar in elke groep zitten. En ik wil vrij kunnen zijn in mijn communicatie via het medium, ik wil niet het gevoel hebben dat er wordt meegelezen met mijn berichten. Ik blijf dus zeker onderzoek doen en ben me bewust van welke apps ik gebruik.” OVERTUIGING Kandidaat-notaris Jasper Nobel, partner bij Van Grafhorst Notarissen in Utrecht, is wel over naar Signal: “Bij de partij achter WhatsApp gebeuren dingen waar ik niet achNadim Abdalla (Beer Advocaten) Rina Smaal (interim KNLTB) Öznur Sahin (The Legal Clinic) Jasper Nobel (Van Grafhorst Notarissen)

MR. 2 2025 / 7 Ga voor actueel juridisch nieuws en uitgebreidere versies van deze berichten naar www.mr-online.nl nieuws De rechtbank Rotterdam heeft in een strafzaak bij wijze van experiment generatieve AI gebruikt als taalhulpmiddel bij het schrijven van het vonnis. Het gaat om twee uitspraken van de meervoudige kamer in een moordzaak, waarbij één verdachte is veroordeeld tot een celstraf van twaalf jaar en een tweede is vrijgesproken. De Rechtspraak maakte de primeur bekend op haar site en merkte daarbij op: “De strafrechters en de gerechtsjurist hebben AI gebruikt als schrijfhulp bij het opstellen van een concept voor de strafmotivering. De bij deze strafzaak direct betrokkenen zijn meteen nadat de uitspraak is gedaan over het gebruik van AI en het uitgaan van het persbericht geïnformeerd.” OPENBARE AI-TOOL Het is niet bekend welke AI-tool de rechters en de griffier in deze zaak exact hebben gebruikt, maar wel dat het gaat om een openbare AI-tool. Daarom is men terughoudend te werk gegaan – er is slechts zeer beperkte zaakinformatie als input gegeven – en wordt het experiment niet zomaar herhaald. “De beperkte invoer van informatie in een openbaar AI-netwerk beperkt de effectiviteit van zulke toepassingen. Ook bestaat het risico dat er te veel informatie over de zaak op een te vroeg moment wordt gedeeld met de openbare AI, wat tot ethische en juridische complicaties kan leiden.” ENTHOUSIAST Ondanks alle risico’s, voorbehouden en beperkingen, zijn de betrokken rechters en gerechtsjurist zeer enthousiast over de ‘samenwerking’ met AI: “Het gebruik van AI heeft niet alleen geleid tot een versnelde opstelling van de strafmotivering, maar heeft ook geresulteerd in een duidelijke structuur en indeling.” De rechtbank benadrukt dat “de belangrijke kernwaarden van de Rechtspraak, in het bijzonder die van menselijke controle, transparantie en ethische waarborgen” bij de totstandkoming van de uitspraken steeds in het oog zijn gehouden. “Van groot belang daarbij is dat AI geen beslissingen heeft genomen, beslissingen heeft voorbereid en/of afwegingen heeft gemaakt.” PRIMEUR: AI HELPT RECHTERS MET SCHRIJVEN VAN VONNIS ‘ZOEK ALTERNATIEVEN VOOR ONBETROUWBAAR POST.NL’ Juristen zijn het zat dat steeds vaker brieven van de Rechtspraak te laat worden afgeleverd of ‘ergens in een zwart gat verdwijnen’. Is er een alternatief? Stop met PostNL. Die oproep plaatste universitair docent bestuursrecht Rens Koenraad (Tilburg University) op LinkedIn: de nationale postdienst is dermate onbetrouwbaar geworden dat de Rechtspraak – volgens hem – direct naar alternatieven moet zoeken. Het schuurt in de juridische wereld al langer over PostNL. In maart 2024 uitte advocaat-generaal Peter Wattel forse kritiek over ‘gebrekkige bezorging van aangetekende stukken’. De Nationale ombudsman waarschuwde dat steeds meer burgers daardoor in de problemen komen. Emeritus hoogleraar Leo Damen ging daar nog eens overheen in een annotatie bij een uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State over onder meer postperikelen: “Het stelsel van rechtsbescherming lijdt onder deze problematiek”, aldus Damen. “Rechtsvervreemding van burgers die worden geconfronteerd met onnodig procederen over procederen, ondermijnt de rechtsstaat.” ALTERNATIEF ZOEKEN Volgens Koenraad moet dit alles voor de Rechtspraak aanleiding zijn om per direct op zoek te gaan naar een alternatief voor PostNL als instantie die belangrijke documenten zoals uitnodigingen, griffierechtnota’s en vonnissen bezorgt bij burgers, bedrijven en hun gemachtigden. Op LinkedIn krijgt hij veel bijval, bijvoorbeeld van advocaat Bart Boersma: “De problemen met PostNL onderschrijven wij volledig. Het portaal van rechtspraak.nl en het portaal van de Hoge Raad werken wat ons betreft prima. Dus zo snel mogelijk volledig digitaliseren.” Dat vindt ook advocaat Cornelis van der Sluis: “Gewoon lekker digitaal werken. Al dat papier schuiven is inmiddels echt niet meer nodig.” Digitaal werken lost maar een deel op, vindt advocaat Jan Wouter Alt: “Na indiening zal de wederpartij toch moeten worden opgeroepen. Dat kan dan het veiligste bij deurwaardersexploot.” Ook advocaat Jolande ter Avest heeft twijfels bij een volledige digitalisering: “Dat lost niet het probleem op tussen de Rechtspraak en de burger. Als ik zeker wil weten dat een poststuk de Rechtspraak bereikt, sturen we een koerier of brengen we het zelf. Duur, maar wel effectief.” (Michel Knapen)

Cultivating excellence through coaching & training Branch Out verzorgt workshops op het gebied van vaardigheden in het Engels voor juridische professionals. Branch Out werkt met het uitgangspunt dat “taal” niet op zichzelf staat. Branch Out-trainingen combineren (juridische) vaardigheden met (talen)kennis én houden rekening met interculturele nuances. info@branch-out.eu, +31(0)70-8882899, Postbus 64747, 2506CC Den Haag Legal English Writing Skills Dutch Law in English English in Commercial Mediation Drafting better Contracts in English Voor meer informatie gaat u naar branch-out.eu Tips en weetjes op het gebied van Legal English? Lees onze blog op branch-out.eu/blog Writing the Letter of Advice (using AI as an editing technique)

MR. 2 2025 / 9 nieuws Advocaat Roy van Kerkhof (Legal Sharks, Gilze) zocht iets origineels om collega’s en relaties te plezieren. Het werd een eigen biermerk. Bij Brouwerij de Toekomst liet Van Kerkhof Shark Bite – Killer IPA brouwen. “IPA’s zijn hip en bekend, en zelf laat ik een IPA ook niet staan.” Het daadwerkelijke produceren van het bier liet hij over aan de brouwer. “Ik gaf vooral aan hoe de smaak moet vallen.” Hij vindt dat hij het predikaat ‘mr-brouwer’ wel heeft verdiend. Naast een IPA worden er ook een frisse Weizen gebrouwen en een stevige quadrupel. “Die heten Great White en Bronze Whaler, ook verwijzingen naar onze kantoornaam.” VRIJMIBO Een gratis kratje voor elke nieuwe cliënt zit er niet in, zegt Van Kerkhof. “Daar zou de Orde ook wat van vinden. Wij gebruiken de biertjes vooral om aan advocaten uit ons netwerk te geven, en aan andere fijne doorverwijzers. Graag laten we het ook proeven aan collega’s op door de Jonge Balie Zeeland-West-Brabant georganiseerde activiteiten.” Bier verbroedert, en kan even verlossen van alle werkstress, zegt hij. In de kelder van Van Kerkhofs kantoor staan nog zesduizend flessen, voorlopig “genoeg voor de vrijmibo”. (Michel Knapen) Een juridisch dienstverlener stuurde zijn cliënten 354 zakelijke app-berichten, en rekende daarvoor twintig uur. Veel te veel, oordeelt de kantonrechter. Als een onderneming op het gebied van callcenters in oktober 2022 failliet wordt verklaard, benaderen de bestuurders het Rotterdamse bureau Juridisch Support voor juridische ondersteuning bij de afwikkeling van het faillissement. Achteraf ontstaat gedoe over de declaratie van het bureau, en met name over € 4.235 (incl. btw) voor de tijd die is besteed aan WhatsAppcommunicatie. Het bureau rekende twintig uur voor 354 app-berichten, afgerond 3,4 minuut per bericht. Volgens de cliënt zaten er veel korte berichtjes tussen, waarin niet meer stond dan ‘Hallo’ of ‘Doe maar’. Met het schrijven, lezen en versturen daarvan is echt minder tijd gemoeid, betoogt hij. HALVE MINUUT Daar is de kantonrechter (rechtbank Noord-Holland) het mee eens: die oordeelt dat de directeur veel te veel tijd in rekening heeft gebracht voor appen, en schat de tijd naar redelijkheid op gemiddeld een halve minuut per appje. Afgerond is dat drie uur: de directeur krijgt voor het appen niet meer dan € 635,25 incl. btw. ADVOCAAT KOMT MET EIGEN BIER KANTONRECHTER: HALVE MINUUT DECLAREREN VOOR APPJE IS GENOEG BIJ NADER INZIEN HEEFT EEN AAP GEEN AUTEURSRECHT dieren geen auteursrechten kunnen bezitten. De rechten op deze foto vallen daarom in het publieke domein en kunnen door iedereen gebruikt worden. Case closed. Heel soms kun je dus ongestraft een fotootje van internet plukken.” (Martijn Kroese) “Kunt u mij het IBAN-nummer van de betreffende aap sturen?”, vroeg merkenbureau Chiever aan een stockfotobureau dat zich onlangs bij hen meldde. Chiever had een foto gebruikt waarop auteursrecht zou rusten. De vordering: ruim 370 euro. Het enige probleem: de fotograaf bleek een aap te zijn. Bas Kist, mede-oprichter van Chiever: “De foto stond bij een blog over een discussie die in de VS werd gevoerd. In de oerwouden van Indonesië had een aap het fototoestel van fotograaf David Slater gepikt en een groot aantal foto’s geschoten, waaronder wat prachtige selfies.” Een van die selfies, waarop de aap breed glimlachend te zien is, ging vervolgens wereldwijd viraal. Ook Chiever plaatste de foto bij een artikel. Nadat het merkenbureau dat had gedaan, kwam er een e-mail binnen van een stockfotobureau: “Het lijkt erop dat je gebruik hebt gemaakt van een foto uit onze beeldbank op jouw website chiever.nl. Als je een foto gebruikt, moet je daarvoor betalen.” INTERESSANTE DISCUSSIE Maar het was dus niet fotograaf Slater die de foto had gemaakt, maar de aap die zijn fototoestel had gepakt. Kist: “Daarmee kwam een interessante discussie op gang: bij wie liggen nu de rechten? Dat was de aap! Dat had Slater immers zelf verteld. Omdat het stockfotobureau bleef aandringen, hebben we maar eens gevraagd naar het IBAN-nummer van de aap. Die € 370,56 moet natuurlijk wel op de juiste plek terechtkomen.” Na een korte radiostilte kwam het stockfotobureau met het verlossende antwoord: het liet de claim vallen. “En terecht natuurlijk”, vindt Kist. “Algemeen wordt aangenomen dat De door de aap gemaakte selfie

DRAFTING BETTER CONTRACTS IN ENGLISH Contractenrecht: verderop in dit nummer van Mr. is er aandacht voor. Veel contracten worden (ook) in het Engels opgesteld, vaak door Nederlandstalige juristen. En hoewel zij meestal een behoorlijk hoog niveau Engels hebben, stelt het schrijven van contracten in juist die taal de opstellers voor verrassende uitdagingen. Dat begint natuurlijk al met het bestaan van verschillende soorten rechtssystemen (over het algemeen: common law in overwegend Angelsaksische landen en civil law in de overige landen). Veel contractuele bepalingen zijn in het ene rechtssysteem onontbeerlijk en in het andere juist volkomen overbodig. Hoe leg je dat uit aan je Amerikaanse opdrachtgever? WILDGROEI AAN COPY/PASTE International opererende (Nederlandse) advocatenkatoren hebben vaak een enorme database met in het verleden gebruikte contracten en contractteksten. Die hebben ‘altijd goed gewerkt’. Het resultaat is een wildgroei aan Copy/Paste; vaak staan er elkaar tegensprekende bepalingen in en de vraag rijst dan welke bepaling bij een eventuele rechtszaak door de rechtbank wordt geaccepteerd. Copy/Paste zorgt er verder voor dat er verschillende spellingen (Brits-Engels/ Amerikaans-Engels) door elkaar heen worden gebruikt. Op zich ook weer niet zó’n ramp, maar de vraag rijst dan weer of een Engels woord dezelfde juridische lading heeft voor een Amerikaan als voor een Brit. MEERDERE BETEKENISSEN Je kunt verder nog zo goed Engels spreken, maar in contracten luistert het net ietsje nauwer. Neem bijvoorbeeld het woord shall, een woord waar juristen (Nederlandstalige én Engelstalige) verzot op zijn, en al helemaal in contracten. Het vervelende aan shall is echter dat het − naast het feit dat het tamelijk ouderwets is − zo veel kan betekenen: moeten, kunnen, zullen, verplichten. Niet voor niets is het gebruik (en de vermeende bedoeling) van shall een zeer vaak voorkomende aanleiding voor Amerikaanse rechtszaken. En dan heb ik het nog niet eens over allerlei verschillende juridische concepten die afhankelijk zijn van taal en context; is bijvoorbeeld het Engelse woord voor ‘ontbinden’ nou rescind, repudiate, terminate, dissolve of toch gewoon maar cancel? Een heel klein beetje aandacht voor bovenstaande scheelt een hoop misverstanden en onderlinge cliënt-advocaat irritatie (of erger…). Doe er wat aan!! door Peter G. Peek (p.peek@branch-out.eu), Branch Out - Cultivating excellence through training and coaching De Mr.-kennispartners zijn bedrijven die diensten, producten en informatie leveren die zijn gericht op de lezers van Mr. Ze hebben elk een eigen pagina op www.mr-online.nl waar onder meer nieuws, productinformatie en blogs van deze organisaties worden geplaatst. Sr. Associate Aruba Bonaire Curaçao St. Maarten Amsterdam Versterk ons team Corporate & Banking Curaçao & Bonaire Associate Corporate & Commercial Dispute Resolution Amsterdam Associate Arbeidsrecht Curaçao & Bonaire www.advocaatindecariben.nl “Lawyers for Lawyers is an ally for lawyers, and an ally for human rights defenders. It is a great ally for myself. And all good allies are precious.” - Adil Melendez, Colombia WWW.LAWYERSFORLAWYERS.ORG

MR. 2 2025 / 11 meesters van de week gaan om iets te veranderen. Gaandeweg ben ik gaan zien dat je als advocaat geen speelbal hoeft te zijn van je praktijk, maar dat je die zelf vormgeeft.” Heeft u een voorbeeld in uw juridische loopbaan? “Twee zelfs: Leo Spigt en Jerry Hoff. De één een dealmaker met een links hart, de ander een geniale pitbull. Toen ik in 2001 op hun kantoor als litigator aan de slag kon, was ik apetrots. Ik heb heel veel aan hen allebei te danken.” 24 FEBRUARI PETRA VAN KAMPEN Petra van Kampen (Jebbink Soeteman/Universiteit Utrecht) verzorgde met raadsheer en oud-advocaat Bart Stapert de cursus ‘Tuchtcollege!’ voor de Nederlandse Vereniging van Jonge Strafrechtadvocaten. Welk vraagstuk dat tijdens de cursus aan bod kwam vond u het interessantst? “Het onderwerp tegenstrijdige belangen, omdat het Hof van Discipline daarover recent een uitspraak heeft gewezen die anders is dan de uitspraak die de Raad van Discipline in diezelfde zaak eerder deed. En omdat strafrechtadvocaten daar een mening over hebben.” Hoe voorkomt u dat u zelf mogelijk op tuchtrechtelijk ge3 FEBRUARI BEN POLMAN Ben Polman, docent-onderzoeker straf(proces)recht aan de Vrije Universiteit, gaf bij AT5 uitleg toen een antikraakpand werd gekraakt. Krakers nemen doorgaans hun intrek in leegstaande panden. Het antikraakpand aan de Rozengracht was juist bewoond. Is dit een verzwarende vorm van huisvredebreuk, met een hogere straf? “Dat is precies wat deze situatie zo opmerkelijk maakt. Als de bewoner op het moment van binnentreden thuis was geweest, dan was er sprake geweest van klassieke huisvredebreuk en kan de politie direct ingrijpen. Maar wanneer een leegstaand pand voor enige tijd door een kraker wordt ingenomen, ligt de situatie juridisch anders. Toch maakt dat voor de uiteindelijke bestraffing weinig verschil. De strafmaat voor kraken is vrijwel gelijk aan die voor huisvredebreuk, dat komt ook omdat beide delicten grotendeels dezelfde belangen beschermen.” 10 FEBRUARI ERIC JANSE DE JONGE Eric Janse de Jonge is lid van het Adviescollege toetsing regeldruk. Dat adviseerde minister Agema een wetsvoorstel over het verlagen van het eigen risico in de zorg niet in te dienen. De minister stelt: een verlaging van het eigen risico heeft geen gevolgen voor de regeldruk voor burgers. Het Adviescollege is het daar niet mee eens. Waarom eigenlijk niet? “Vergeten wordt dat de wijziging van het eigen risico in samenhang met andere maatregelen wordt genomen. Dat gebeurt binnen een al zéér complex geheel van wetten en regels. Mensen moeten voor hun eigen situatie in kaart brengen wat deze wijziging voor hen betekent. Dit vraagt dus heel veel van burgers.” 17 FEBRUARI FRANK PETERS Frank Peters (Rubicon Impact & Litigation) stuurde namens Greenpeace een brief aan Loyens & Loeff, over de mogelijke ethische problemen in het bijstaan van de beursgang van het corrupte Braziliaanse bedrijf JBS. U heeft op een gegeven moment het besluit genomen een activistische advocaat te worden, gezien bijvoorbeeld uw zaak tegen KLM namens Fossielvrij NL. Wanneer is dat omslagpunt gekomen? “De echte activisten in deze zaken zijn mijn cliënten. Ik stel mijn diensten graag aan hen beschikbaar, of het nu om hedge funds gaat of NGO’s. Ik heb mij altijd verbonden gevoeld met de mensen die bereid zijn all-in te MEESTERS VAN DE WEEK vaarlijk terrein terechtkomt? “Het ‘tuchtrechtelijk gevaarlijk terrein’ ligt altijd min of meer om de hoek. Het is vooral een kwestie van vooruitkijken – en collega-advocaten vragen met je mee te kijken.” 3 MAART GIJS VAN DIJCK Gijs van Dijck, hoogleraar privaatrecht aan de Universiteit Maastricht, organiseerde een bijeenkomst over de master Law & AI, die in september 2025 aan zijn universiteit van start gaat. Kun je als jurist nog wel mee zonder kennis van AI? Ben Polman Eric Janse de Jonge Frank Peters Petra van Kampen Dit is een selectie van de uitspraken die de meesters van de week deden op www.mr-online.nl.

Als je een springplank met verdieping zoekt. De Hoge Raad der Nederlanden fungeert in onze rechtspraak als hoeder van het recht. Bij ons draag je bij aan de ontwikkeling en handhaving van een rechtvaardig en evenwichtig rechtssysteem. Door het niveau en de aard van ons werk groei je snel en dat biedt veel kansen voor de volgende stap in je loopbaan. Dus, als jij een springplank met verdieping zoekt, dan is werken bij de Hoge Raad wat voor jou. Het werk van de Hoge Raad is uitdagend. Je werkt op het snijvlak van wetenschap en praktijk met een grote maatschappelijke bijdrage. Als medewerker van het wetenschappelijk bureau doe je voorbereidend onderzoek, zoals het analyseren van dossiers, het verzamelen van relevante literatuur en jurisprudentie, en schrijf je concepten voor conclusies en arresten. Dat doe je in nauwe samenwerking met de allerbesten in hun vakgebied en in een zeer plezierige werksfeer waarin iedereen zich thuis voelt. Je krijgt voldoende tijd om je te verdiepen in de inhoud en je horizon te verbreden waardoor het echt een functie met diepgang is en een goede opstap naar toekomstige functies. We vragen veel, je leert veel, maar we hechten ook aan een goede werk-privé-balans. Kom dan werken bij de Hoge Raad. www.hogeraad.nl/werkenbijhetWB

MR. 2 2025 / 13 meesters van de week “Dat kan prima. Maar het is wel handig als er binnen je organisatie een aantal personen is dat er wel verstand van heeft, vooral van wat technisch gezien wel of niet kan. En als je die kennis zelf niet hebt, zoek dan hulp van buitenaf die kan helpen met het beoordelen van de (on)mogelijkheden van AI. Ik zie nog te veel organisaties die ‘iets met AI willen’. Dat is voor mij meestal een teken dat ze geen idee hebben en wel eens onverstandige keuzes kunnen maken omdat ze niet willen achterblijven.” 10 MAART ANTOON SCHOTMAN Antoon Schotman, senior rechter in de rechtbank Noord-Holland, heeft met behulp van AI een jazzrockopera over de oorlog in Oekraïne geschreven. Wat wilt u bereiken met uw opera ‘A Righteous Peace’? Hoopt u dat het stuk zal worden opgevoerd? “Ik wil luisteraars via een prettig medium – de opera zit vol met leuke deunen – verleiden om na te denken over de geopolitieke implicaties van de oorlog. We hebben meer Europa nodig! En ik wilde de Oekraïners aan het front in pocketvorm wat vermaak bezorgen. Daarom hechtte ik er ook aan om de distributie via het Suno-platform te laten lopen en heb ik de gegenereerde tracks niet in een DAW (audiobewerkingsprogramma, red.) opgepoetst en van oorlogsgeluiden voorzien (ik had aan track 7, De slag om Kiev, wel wat tanks en mitrailleurs willen toevoegen), want terugzetten van gewijzigde audio kan niet in Suno. Ik zou het fantastisch vinden om een groep enthousiastelingen bij elkaar te halen om het geheel op de planken te brengen.” 17 MAART ELLEN GIJSELAAR Ellen Gijselaar, universitair docent straf- en strafprocesrecht aan de Universiteit Leiden, was een van de sprekers tijdens het symposium Licht op Femicide. In de samenleving en op sociale media wordt de problematiek rondom femicide nogal eens ontkend. Wat zou u willen zeggen tegen mensen die het bestaan van het fenomeen femicide bestrijden? “Het is moeilijk om in gesprek te gaan met mensen die zuivere feiten ontkennen. Er zijn bovendien veel misinterpretaties en misverstanden over het onderwerp. Het valt mij op dat de term ‘femicide’ snel wordt gekoppeld aan feminisme, iets wat vaak met argwaan wordt bekeken. Dit is onterecht, omdat feminisme juist kan bijdragen aan een vernieuwende en genuanceerde kijk op de problematiek. Zorgwekkend is dat sommigen daadwerkelijk geloven in de suprematie van de man. De Canadees-Amerikaanse politiek filosoof Bonnie Honig gebruikte recent de term ‘rapeocracy’ om het regime van Trump te beschrijven, een term die de ernst van de situatie goed weergeeft. Wat zij beschrijft, doet ook mij de moed in de schoenen zinken.” 24 MAART ROB VAN MEERWIJK Rob van Meerwijk (Tilburg University) promoveerde op het proefschrift Redelijkheid*. Een systematische rechtspraakanalyse naar de werking en toepassing van de vennootschapsrechtelijke redelijkheid en billijkheid. Uw proefschrift gaat over artikel 2:8 BW, de vennootschapsrechtelijke redelijkheid en billijkheid. Waarom koos u voor dit onderwerp? “Tijdens mijn studie leek het alsof de vennootschapsrechtelijke redelijkheid en billijkheid overal voor kon worden gebruikt, terwijl die norm voor mij vrij vaag was. Hierdoor ontstond mijn belangstelling voor die veelzijdige norm. Toen mijn promotor Ger van der Sangen opmerkte dat over de vennootschapsrechtelijke redelijkheid en billijkheid toch meer te zeggen moet zijn dan over het weer, ben ik direct aan de slag gegaan met het opstellen van een onderzoeksvoorstel. Ik was namelijk benieuwd naar wanneer overeenkomstig of in strijd met die essentiële norm in het ondernemingsrecht wordt gehandeld.” 31 MAART BART CUSTERS Hoogleraar Law & Data Science Bart Custers is hoofd van eLaw, het Leidse Centrum voor Recht en Digitale Technologie, dat zijn 40-jarig jubileum viert. Vindt u dat er bij onze rechtsstatelijke instituties voldoende expertise op het gebied van digitale technologie is? “We zien bij juristen regelmatig een tekort aan technologiekennis. Niet verrassend: het is geen onderdeel van de klassieke rechtenstudie. Maar technologie wordt steeds belangrijker en dat zien we ook terug in het recht. In rechtszaken kan technologiekennis de machtsverhoudingen sterk bepalen. Als bovendien een rechter bepaalde technologie onvoldoende doorgrondt, kan dat verdere invloed hebben op het recht op een eerlijk proces. In sommige complexe zaken zien we dat dan onvoldoende kritisch wordt doorgevraagd of zeer terughoudend wordt geoordeeld. Rechters zouden eigenlijk juist ‘onder de motorkap’ moeten kijken. (...) Het maakt de discussies over T-shaped lawyers en gespecialiseerde rechtbanken weer actueel.” • KENT U EEN POTENTIËLE MEESTER VAN DE WEEK? MAIL ONS! INFO@MR-MAGAZINE.NL Gijs van Dijck Antoon Schotman Ellen Gijselaar Rob van Meerwijk Bart Custers

MR. 2 2025 / 15 PERSONALIA 1 13 7 19 2 14 8 20 4 16 10 22 6 18 12 24 3 15 9 21 5 17 11 23 ANOUK BEERTS (20) is 1 februari begonnen bij Brackmann in Rotterdam. Daarvoor werkte ze bij Brugrecht advocaten. Beerts is gespecialiseerd in aanbestedingsrecht. TANJA SCHASFOORT (21) is per 1 januari benoemd tot counsel bij Stek in Amsterdam. Zij is gespecialiseerd in dispute resolution. WIJ Advocaten, dat zich richt op verzekerings- en aansprakelijkheidsrecht, is uitgebreid met twee advocaten: SARA SALAH-HASHIM (22), en TOMMY-LISA O’BRIEN (23). Salah-Hashim is afkomstig van Holla, terwijl O’Brien hiervoor werkzaam was bij Dirkzwager advocaten. Beiden werken bij de Amsterdamse vestiging van het kantoor. JASPER VAN UDEN (24) is per 1 maart benoemd tot partner bij De Brauw Blackstone Westbroek. Hij is gespecialiseerd in de publiekrechtelijke praktijk. Per 1 april is het grootste deel van het team van Nineyards Law overgestapt naar Höcker Advocaten in Amsterdam: partners LAURINE VAN DEN BOS, SUZANNE VAN KETEL en RICK GEERARS, en advocaten JORAN BUIJCK, STERRE NIJKAMP en DEBBY STEUR. Zij houden zich bezig met arbeidsrecht en ondernemingsrecht. MICHIEL DE WIT (1) is per 3 maart begonnen als partner bij AKD in Amsterdam. Hij was hiervoor werkzaam bij Lexence en is gespecialiseerd in vastgoed. FERDINAND BOSVELT (2) is sinds 1 februari associated partner bij Turnaround Advocaten in Utrecht. Daarvoor werkte hij bij Wijn & Stael Advocaten. Bosvelt is gespecialiseerd in herstructurering en insolventierecht. RENSKE MACKOR (3) is 1 februari begonnen als director legal sustainability bij PwC Nederland in Amsterdam. Daarvoor was ze senior officier van justitie bij het Landelijk Parket. Mackor richt zich bij PwC op juridische dienstverlening met een focus op klimaat, milieuregelgeving en duurzame bedrijfspraktijken. OSCAR PFEIFFER (4) is per 1 januari benoemd tot equity partner bij de Haagse vestiging van DVDW advocaten. Daarvoor werkte hij bij JB Law. Pfeiffer is gespecialiseerd in banking & finance, financieringen, herstructureringen en acquisities. Ook RENS VAN DEN HEUVEL (5) en MARTIJN LENSTRA (6) zijn per 1 januari benoemd tot equity partner bij DVDW advocaten. Beiden waren al werkzaam bij het kantoor. JAN GARVELINK (7) is per 3 maart begonnen als partner/advocaat bij Florent in Amsterdam. Hij was hiervoor werkzaam bij Blaisse Advocaten. Garvelink is gespecialiseerd in dispute resolution. OTTO MARRES (8) is per 1 maart begonnen als partner bij Lubbers, Boer & Douma in Den Haag. Daarvoor werkte hij bij Meijburg & Co. Marres is gespecialiseerd in belastingrecht. MAARTJE VERSTAPPEN (9) is per 2 januari gestart bij Holla legal & tax in Eindhoven. Ze was hiervoor werkzaam bij Houthoff. Verstappen is gespecialiseerd in corporate & commercial litigation. CAROLA DE ROND (10) is per 1 januari benoemd tot advocaat-counsel bij Pels Rijcken. Ze is gespecialiseerd in bestuursrecht. ERIK JONKMAN (11) is sinds 1 januari partner bij Kennedy Van der Laan in Amsterdam. Daarvoor werkte hij bij CMS. Jonkman is gespecialiseerd in juridische vraagstukken rond cybersecurity. PHILIP SIEKMAN (12) is per 1 februari begonnen als partner in de Funds expertise group van Loyens & Loeff. Hij was hiervoor werkzaam bij Deloitte. Siekman is gespecialiseerd in belastingrecht. PETER VAN DER HORST (13) is sinds 15 januari partner in het Finance & Restructuring team van BJTK in Amsterdam. Daarvoor werkte hij bij Osborne Clarke. DOMINIQUE COUMANS (14) is op 1 februari begonnen als counsel bij BJTK. Ze komt van A&O Shearman en is gespecialiseerd in Renewable energy & Projects. SANNE VAN DER SALM (15), gespecialiseerd in het verzekerings- en aansprakelijkheidsrecht, is per 1 januari benoemd tot partner bij Ekelmans Advocaten in Den Haag. GLENN KERVER (16) is per 1 januari toegetreden als partner bij GMW advocaten in Den Haag. Hij is gespecialiseerd in vastgoed- en huurrecht. KATRIEN VAN STRATUM (17) is op dezelfde datum gestart bij GMW advocaten. Ze is afkomstig van Banning Advocaten en is gespecialiseerd in familierecht en cassatiezaken. Per 3 maart is ANNEMIEK NOORDERMEER-VAN DER HEIDE (18) aan de slag gegaan bij GMW advocaten. Daarvoor werkte ze als jurist bij Vastgoed Belang. NoordermeerVan der Heide is gespecialiseerd in huur-, buren- en bouwrecht. Arbeidsrechtadvocaat NICOLE SIX (19) is op 1 april begonnen als partner bij act legal in Amsterdam. Ze is afkomstig van Nineyards Law. Wilt u een overstap melden? Dat kan via het aanmeldformulier op de site: www.mr-online.nl/meld-een-carriereswitch/

16 / Mr. 2 2025 beter werk Mr. overstappers In de rubriek Overstap van de week op onze site komt elke week een jurist aan het woord die een nieuwe baan heeft. Hieronder enkele uitspraken van de overstappers. De volledige interviews zijn te vinden op https://www.mr-online.nl/mrs-van-de-week/overstapmr-van-de-week/. JAN WILLEM MÖLLER is sinds 1 januari als partner verbonden aan TeekensKarstens advocaten notarissen (TK) in Leiden en Amsterdam. Hij is gespecialiseerd in het ondernemingsrecht en dan met name de advies- en transactiepraktijk. “Ik heb tien jaar in Hongkong gewoond en gewerkt, eerst drie jaar bij Loyens & Loeff en daarna als solicitor en partner bij het Hongkongse kantoor Tanner De Witt. Mijn praktijk was in die jaren echt een Hongkongse praktijk en toen ik in 2022 terugkeerde naar Nederland ben ik voor mijzelf begonnen om met maximale flexibiliteit weer een Nederlandse praktijk op te bouwen. Wel met het doel om me op termijn weer aan te sluiten bij een kantoor zoals TK. Die tijd is nu gekomen.” Notaris LEON HOPPENBROUWERS is overgestapt van A&O Shearman naar BarentsKrans in Amsterdam. Hij is gespecialiseerd in vastgoed. Toen hij begon in het notariaat had hij zich voorgenomen om nooit bij een groot kantoor te gaan werken. “Mijn vader was notaris in een kleine gemeente en dat leek mij ook leuk. Maar dat bleek mij niet te liggen.” Hoppenbrouwers heeft niet alleen verstand van vastgoed, maar ook van sleutelen, zo vertelt hij: “Ik verzamel en restaureer al sinds de jaren tachtig oude motorfietsen van het merk BSA. Ik heb een compleet uitgeruste werkplaats met lasapparatuur, draaibank, frees en allerlei ander gereedschap dat nodig is voor restauratie. Daarnaast heb ik een oude schuur waarin ik mijn collectie bewaar en die als een soort privé museum is ingericht. Bovendien zijn zowel mijn dochter als mijn zoon met brommers bezig en help ik hen regelmatig om die brommers te onderhouden en te repareren als er een probleem is.” ANGELA VAN DEN BOGERT is als advocaat begonnen bij Ten Holter Noordam Advocaten in Rotterdam. Ze is afkomstig van Westland Partners Advocatuur, en is gespecialiseerd in het ondernemingsrecht. De professionele eigenschap waarmee ze het verschil gaat maken bij haar nieuwe kantoor? “Ik ben kritisch (en duidelijk). Het verschil kan ‘m in de kleinste details zitten en ik zie het daardoor bijna als een sport om hier altijd alert op te zijn om zo het beste resultaat voor de cliënt te behalen.” Ook nuttig: Van den Bogert weet in de hectiek van de advocatuur de rust – zowel voor zichzelf als voor het team – te bewaren. LOUISA ENGELS is als counsel begonnen bij CMS in Amsterdam. Ze is gespecialiseerd in het aanbestedingsrecht en bouwrecht. Engels was hiervoor verbonden aan Croon Huith. Na twaalf jaar forenzen vindt ze het heerlijk om nu op de fiets naar haar werk te kunnen. De belangrijkste les in haar carrière tot op heden? “Ik heb twee belangrijke mentoren gehad. De ene leerde mij dat een tevreden cliënt niet hetzelfde hoeft te zijn als de zaak coûte que coûte winnen. Er zijn nu eenmaal gevallen, zo weet ik inmiddels ook uit eigen ervaring, waarin tijdig schikken – ook met concessies – voor iedereen beter is. De ander leerde mij ervoor te waken niet te veel in een eigen zaak te gaan geloven. Als alles eenmaal goed doordacht en strak op papier staat, is dat volgens mij voor iedere advocaat een valkuil. Maar ook in dit vak, of misschien juist in dit vak, geldt dat gelijk hebben niet hetzelfde is als gelijk krijgen.” WILMA BOOIJ is sinds 1 maart partner bij Taylor Wessing in Amsterdam, waarnaar ze terugkeert na een aantal jaar in het notariaat te hebben doorgebracht bij Holdinga Matthijssen Kraak. Booij is gespecialiseerd in Real Estate & Construction. “Tijdens mijn periode buiten de advocatuur heb ik mijn expertise verder verbreed en waardevolle inzichten en kennis op transactiegebied opgedaan. Toch merkte ik dat ik de internationale dynamiek, de daarbij horende strategische advisering en ook de procespraktijk van de advocatuur miste. In de advocatuur ben je continu bezig met creatieve oplossingen en onderhandelingen, wat mij enorm aanspreekt. Dat heeft me doen besluiten om terug te keren naar waar mijn hart ligt.” Is er in de tweeënhalf jaar dat ze niet in de advocatuur zat veel veranderd? “De kern van het vak is hetzelfde gebleven. Wat ik vooral zie, is dat digitalisering en duurzaamheid een steeds grotere rol spelen, wat de vastgoedsector flink verandert.” LEONORE BRUINING is per 1 februari begonnen als partner bij Wijn & Stael Advocaten in Utrecht. Ze is gespecialiseerd in corporate en commercial litigation en arbitrage. Bruining werkte hiervoor bij Hogan Lovells. Welke zaak is haar tot nu toe het meest bijgebleven? “Er zijn vele redenen waarom een zaak je bijblijft: lastige zaak gewonnen, gelachen met cliënten, bizarre wendingen of op een strategisch moment een schikking weten te sluiten. Maar om er een uit te pikken: we traden op voor Barclays in de procedure bij de Ondernemingskamer in het kader van het overnamegeschil met betrekking tot ABN Amro. De zitting was op een zaterdagochtend; dat heb ik verder nooit meegemaakt. Het was een zaak met veel impact en het werd breed uitgemeten in de media. Dat volgde je dan ook zo veel mogelijk. Het droeg bij aan het gevoel met iets bezig te zijn van betekenis, hoewel je uiteraard ook zonder media-aandacht betekenisvol bezig kunt zijn.” DAAN TIMMERMAN is per 1 februari overgestapt van JPR Advocaten naar Brackmann in Rotterdam, waar hij partner is. Hij is gespecialiseerd in privaatrechtelijk bouwrecht. Timmerman wilde graag naar een meer gespecialiseerd kantoor. Vorig jaar werkte hij samen met Brackmann in een complex dossier over de aanbesteding van een groot infrastructureel werk. Dat beviel goed en van het een kwam het ander. Welk beroep had Timmerman uitgeoefend als hij niet voor de advocatuur gekozen had? “Ik had graag piloot willen worden, maar in de selectieprocedure voor de vliegersopleiding is mij verzekerd dat ik andere kwaliteiten heb. Dat was toen een domper, maar al tijdens de rechtenstudie werd ik enthousiast voor dit vak en ik heb het ook na 27 jaar nog goed naar mijn zin.”

MR. 2 2025 / 17 activiteiten arbeidsthermometer De beroepsvereniging van bedrijfsjuristen organiseert de komende tijd weer meerdere interessante bijeenkomsten, met als hoogtepunt de zomerbijeenkomst. • 8 mei: bijeenkomst over de Kaderrichtlijn Water • 15 mei: bijeenkomst over privacy • 20 mei: NGB Extra Ronde Tafel in samenwerking met Kennedy Van der Laan over IT-contracten • 27 mei: webinar over digitalisering • 10 juni: webinar over arbeidsrecht • 19 juni: NGB zomerbijeenkomst, inclusief een bedrijfsbezoek aan de FD Mediagroep Meer informatie & aanmelden (alleen voor leden) via ngb.nl/agenda. Lid worden? ngb.nl/word-lid. 1 2 3 Financieel recht ICT-recht Contractenrecht Geopolitiek en Wet DBA voelbaar Alexander van Hussen: “Sinds mijn vorige bijdrage over de arbeidsmarkt voor interim-juristen is er veel veranderd, zowel lokaal als geopolitiek. In het voorjaar is de vraag naar interim- juristen vaak lager, omdat managers hun jaarbudget beheerst willen inzetten en niet direct in de eerste maanden willen opmaken. De recente geopolitieke ontwikkelingen zorgen bovendien voor onzekerheid, waardoor bedrijven extra kritisch kijken naar inhuur en proberen kosten te beperken. Toch blijven er kansen voor interimjuristen in loondienst. De Wet DBA maakt het voor sommige opdrachtgevers lastig om zzp’ers in te zetten, en hoewel het Uber-arrest mogelijkheden biedt, blijft er veel onduidelijkheid. Hierdoor kiezen steeds meer opdrachtgevers voor interim-juristen via detachering. Brunel ondersteunt opdrachtgevers met zowel zzp’ers als interim-juristen met een dienstverband. De afgelopen tijd hebben we veel juristen een arbeidsovereenkomst kunnen aanbieden vanwege twijfels over hun zzp-status. Dit biedt nieuwe mogelijkheden voor zowel juristen als opdrachtgevers om samenwerkingen op een toekomstbestendige manier vorm te geven. Kortom, ondanks uitdagingen zijn er ook volop kansen!” Alexander van Hussen is Senior Sales Executive bij Brunel Nederland. De drie meest gevraagde juridische specialismen: SKILLS & CAPABILITIES: OVER E-MAILAPNEU EN DIGITAAL DETOXEN De afgelopen periode werden weer tal van nuttige tips over werk en wat daarmee samenhangt gedeeld in de rubriek Skills & Capabilities op www.mr-online.nl. Er is een verband tussen technologie en tijdsdruk, aldus coach en vaardigheidstrainer Rüna Honig, die ons in haar bijdrage ‘Stop scrolling your life away’ om de oren slaat met termen als e-mail apnea (we houden onze adem in tijdens het lezen van een e-mail) en e-mail urgency bias (de druk voelen om een e-mail meteen te beantwoorden). Hoe meer je op dat scherm zit, hoe groter de tijdsdruk wordt: je werk is nooit echt af en werk en privé lopen volledig door elkaar. Word je bewust van de rol die e-mail speelt in jouw leven en beperk die rol, is de belangrijkste tip van Honig. Je hoeft de meeste e-mails niet meteen te beantwoorden, maar kunt volstaan met een paar vaste momenten op een dag waarop je je inbox checkt en afwerkt. Andere tips: telefoonloze zones in huis creëren, veel tijd met andere mensen doorbrengen en minder haasten, want hoe meer haast je hebt, des te minder tijd je hebt. Ook trainer, coach en auteur Jennefer Boskeljon heeft tips voor ons om ‘digitaal te detoxen’. Tijdens een interactieve workshop die ze gaf voor de Rechtbank Rotterdam gaven de meeste deelnemers toe graag minder tijd te willen verspillen aan hun mobiele telefoon, schrijft ze in haar bijdrage ‘Ben jij de meester over je mobiel’. De drie belangrijkste inzichten uit deze sessie: kijk kritisch naar je telefoongebruik, bescherm jezelf en je brein, en maak tijd voor offline activiteiten. Ondernemen betekent vroeg of laat op je bek gaan, zegt Marijn Rooymans (WeLegalNetwork). “Dat klinkt misschien heftig, maar het hoort erbij: dingen lopen nu eenmaal niet altijd zoals je wilt of verwacht. Opdrachten waar je op rekende gaan aan je neus voorbij, cliënten die je als trouwe partners zag ghosten je ineens, je omzet blijft achter, of de markt voor jouw specialisatie blijkt kleiner dan gedacht. Daar mag je best van balen – het zou gek zijn als dat je koud laat. Maar wat je níét moet doen, is erin blijven hangen, anderen de schuld geven of verbitterd raken. Als ondernemer ben je je eigen baas, en dat betekent dat er maar één iemand verantwoordelijk is: jijzelf. Misschien is dat wel de belangrijkste succesfactor: own your shit.”

18 / Mr. 2 2025 ‘ADVOCATEN HEBBEN SOMS EEN GROTE MOND, MAAR NOOIT HET LAATSTE WOORD’ Jonathan Soeharno, hoogleraar Rechtspleging in rechtsfilosofisch perspectief aan de Universiteit van Amsterdam, haalde de publiciteit met twee onrustbarende publicaties over de rechtspraak. In een gesprek met Mr. vertelt hij meer over zijn zorgen over de onafhankelijkheid van rechters. Daarnaast verdiept Soeharno – die tevens advocaat is bij De Brauw Blackstone Westbroek – zich ook in de ethiek van advocaten. “Morele vereenzelviging van advocaten met cliënten vind ik gevaarlijk.” door Peter Louwerse foto’s Corbino interview

MR. 2 2025 / 19

20 / Mr. 2 2025 interview “DE RECHTSSTAAT GAAT OVER WAT WE DELEN EN WAAR WE ELKAAR OP KUNNEN AANSPREKEN” gaat, omdat we een rechtsstatelijke cultuur hebben. “Met andere woorden: we kunnen ons die zachte institutionele waarborgen veroorloven omdat we een sterke rechtscultuur hebben. Ik denk dat dat achterhaald is. In Polen en Hongarije begon het met anti-institutionele sentimenten: mensen die openlijk zeggen dat ze de rechterlijke macht niet vertrouwen, omdat het een elite is, met een bepaalde politieke voorkeur.” In de onderzoeksbundel werden vier aanbevelingen gedaan om de rechtsstaat beter bestand te maken tegen politieke druk. “Eén: je kunt nu al bij wet regelen dat de minister niet langer de bevoegdheid heeft om de Raad voor de rechtspraak en de presidenten te benoemen. Twee: zorg ervoor dat de Rechtspraak een eigen begroting krijgt. Nu gaat die nog op in de justitiebegroting en is dus afhankelijk van hoe de politieke wind waait. Het meeste geld gaat nu naar de politie, dan de douane, dan het gevangeniswezen en dan pas de Rechtspraak. Drie: haal het tuchtrecht weg bij de president. En vier: regel in de Grondwet dat de Raad voor de rechtspraak een Hoog College van Staat is, net als de Raad van State, de Nationale Ombudsman en de Algemene Rekenkamer. Dat is een sterke waarborg: je hebt twee derde van het parlement nodig om daar iets aan te veranderen.” ANTI-INSTITUTIONELE SENTIMENTEN Intussen is er in Nederland een storm van anti-institutionele sentimenten opgestoken die ook de rechterlijke macht raakt. Twee jaar geleden schreef de AIVD dat die sentimenten steeds sterker worden, ook ten aanzien van rechters. “Dat is heel gevaarlijk”, meent Soeharno, “want die anti-institutionele sentimenten vertalen zich nu ook politiek.” Hij doelt onder meer op de kritiek op het vonnis van de Amsterdamse rechter die in februari een inreisverbod van islamitische predikers afwees. Minister Faber noemde dit een zwarte dag voor Nederland. PVV-leider Wilders schreef op X: “Wereldvreemde rechters zijn moreel kompas compleet kwijt en laten haatpredikers Hij studeerde theologie, filosofie en rechten: allemaal normatieve wetenschappen. “Ik wilde alleen iets studeren dat ik intrinsiek interessant vond”, antwoordt hij op vraag waar zijn belangstelling voor ethiek en moraal vandaan komt. Die intrinsieke interesse vond Jonathan Soeharno in de Verenigde Staten waar hij na de middelbare school rondtrok, en als vrijwilliger in een gevangenis werkte. “Daar werd veel gedaan door kerken. Ik grapte tegen een gevangene: ‘Die mensen van de kerk komen jou bekeren’. Toen antwoordde hij: ‘Ja maar ze slaan wel een arm om me heen.’ De vraag die ik niet kon beantwoorden was: ‘Wat is eigenlijk solidariteit?’ Ik dacht altijd in termen van rechten. Dus: ‘Hoe zorg je dat de rechten van gedetineerden gewaarborgd zijn, bijvoorbeeld door resocialisatie?’ Maar die gevangene was op zoek naar een ander soort solidariteit. Ik raakte geïnteresseerd in publieke vraagstukken. Ik vroeg me af welke waarden we in Nederland delen in het publieke domein.” Terug in Nederland nam hij contact op met filosoof Ad Verbrugge en diens toenmalige vrouw Maaike Breeuwsma, die Soeharno’s lerares Latijn was op de middelbare school. “Ik vroeg hen welke studie ik kon doen om mijn vragen te beantwoorden. Theologie en filosofie kwamen ter sprake. En ik dacht dat theologie de juiste studie was omdat het daar gaat om wat mensen ten diepste raakt, terwijl dat ook implicaties heeft voor hoe zij hun rol zien in het publieke domein. Je hebt daar niet alleen vakken als hindoeïsme, boeddhisme en jodendom, maar bijvoorbeeld ook vakken over de verhouding tussen levensovertuiging en economie. Een mooie studie om te verkennen welke rol religieuze en morele overtuigingen kunnen hebben in het publieke domein.” Later knoopte hij er filosofie en rechten aan vast. Het recht, vindt Soeharno, speelt een belangrijke rol in de discussie over gedeelde waarden in het publieke domein. “Juist de rechtsstaat gaat over wat we delen. Het is het domein waar we gelijk horen te zijn.” BOTERZACHT Soeharno is hoogleraar Rechtspleging in rechtsfilosofisch perspectief aan de Universiteit van Amsterdam en actief in de rechtspraktijk als advocaat bij De Brauw Blackstone Westbroek. In de afgelopen najaar verschenen onderzoeksbundel Constitutionele waarborgen concludeerden Soeharno en zijn UvA-collega’s Niels Graaf en Jerfi Uzman, bijgestaan door juridische kopstukken als Geert Corstens en Wim Voermans, dat de rechtsstaat slecht bestand is tegen politieke druk. Soeharno noemt de onafhankelijkheid van de Nederlandse Rechtspraak boterzacht. “De instituties binnen de Rechtspraak zijn heel zwak”, licht hij toe. “We hebben onderzoek gedaan: stel dat in Nederland hetzelfde zou gebeuren als in Polen en Hongarije, wanneer ontstaat dan de institutionele tegendruk? Uit het onderzoek bleek dat je in Nederland heel ver kunt gaan voordat er tegendruk komt. In Polen en Hongarije zijn de rechters onder druk gezet met tuchtrecht en benoemingen. Die weg ligt in Nederland open voor de minister, als hij dat zou willen. In de voordrachten voor presidenten van de gerechten en de leden van de Raad voor de rechtspraak heeft de minister de beslissende stem, en de presidenten gaan over het tuchtrecht. Een kwaadwillende minister heeft in Nederland op die terreinen doorzetmacht waar in Polen en Hongarije nog wetswijzigingen voor nodig waren. Vandaar de term boterzacht.” Soeharno kreeg daarna van meerdere kanten de kritiek dat ‘boterzacht’ te ver

RkJQdWJsaXNoZXIy ODY1MjQ=