Laat je informeren door onze Kennispartners op Mr. online/Kennispartners Laat je informeren en inspireren door onze Kennispartners Bekijk ze op mr-online.nl/kennispartners KENNISPARTNER Laat je informeren door onze 22 / Mr. 3 2025 interview proportionaliteit of iets is toegestaan of niet. Nu zegt onze Grondwet: is er een politieke meerderheid, dan kunnen grondrechten worden beperkt. Tegenover dat idee van de autoriteit plaats ik het idee van proportionaliteit: er moet ook een inhoudelijke rechtvaardiging zijn voor een inbreuk op grondrechten, je moet er een goed verhaal bij hebben.” Hoe kijkt u aan tegen de discussie over constitutionele toetsing? “Ik ben voorstander, hoewel het weinig juridische meerwaarde heeft. De meerwaarde is vooral symbolisch: in het EVRM staan grofweg dezelfde grondrechten en daaraan kunnen rechters wel toetsen. Toch vind ik het belangrijk omdat we het dan meer over de Nederlandse Grondwet gaan hebben en zo het besef van de Grondwet groeit. Vergeet ook niet: het EVRM kúnnen we opzeggen.” En een constitutioneel hof? “Ben ik niet principieel op tegen, maar ik vind toch dat alle rechters formele motiveren, de uitvoering moet zorgvuldig zijn. Maar de politiek denkt het nu vaak af te kunnen zonder feiten, zonder ratio.” De verlokkingen begrijpt Leijten ook wel: democratie is een onzeker project. “Het kan fijn zijn als er een sterke leider opstaat die zegt: ik ga dit niet met allemaal andere partijen afwegen, ik ga me niet aan al die regeltjes houden, ik ga dit gewoon voor je regelen. Maar dat is een illusie.” Het gaat er wat Leijten betreft niet alleen om dat burgers doordrongen zijn van de grondrechten die ze hebben, maar ook van de waarde van een goed democratisch proces. Daarbinnen moeten grondrechten, zoals tijdens de pandemie, worden afgewogen tegen andere belangen, op basis van feiten en op basis van belangen van verschillende groepen. “Dat zijn we aan het verliezen. Nu verkondigen politieke partijen eerder hun mening zonder te luisteren naar wat de tegenpartij ervan vindt. En als een rechter vervolgens slecht beleid in strijd met hoger recht acht, heeft die het weer gedaan.” Wie moet het constitutionele besef bijbrengen? “Ik doe dat in mijn colleges. Het gebeurt op scholen, bij vakken over burgerschap. De rol van media en sociale media is enorm, en veroorzaakt met desinformatie ook risico’s voor de democratische rechtsstaat. Dat zou je moeten reguleren door bijvoorbeeld nadere eisen te stellen aan socialemediabedrijven. In Europese rechtspraak over de vrijheid van meningsuiting wordt duidelijk dat mensen recht hebben op accurate informatie.” U bent voorstander van een proportionaliteitseis in de Grondwet. Wat bedoelt u daarmee? “Nederland heeft een Grondwet die veel ruimte laat aan de formele wetgever. Die mag ook beperkingen stellen aan grondrechten, die gelden ‘behoudens ieders verantwoordelijkheid voor de wet’. Maar rechtsstatelijke eisen moeten ook gaan over rationaliteit, over het maken van een op feiten gebaseerde afweging. Uiteindelijk is het vaak een kwestie van
RkJQdWJsaXNoZXIy ODY1MjQ=