Mr.

MR. 3 2025 / 23 “DE POLITIEK DENKT HET NU VAAK AF TE KUNNEN ZONDER FEITEN, ZONDER RATIO” interview wetten zouden moeten kunnen toetsen aan de Grondwet. Met een hof krijg je waarschijnlijk meer aandacht voor de spraakmakende grondwettelijke zaken. Zo’n hof maakt toetsing tastbaarder en er worden duidelijke lijnen uitgezet over hoe we de Grondwet interpreteren. Laten we het over aan alle rechters, dan is de kans groter dat we dichter bij de EHRM-rechtspraak blijven en dat het een beetje op de achtergrond gebeurt. Dan mis je wel de aandacht voor de Grondwet.” Wat is uw favoriete staatsrechtelijke arrest? “Lastig, maar ik ga toch voor Urgenda. Niet omdat het een voorbeeld is van rechterlijk activisme, wat vaak wordt beweerd – want dat is het niet. Als je Urgenda zorgvuldig leest en plaatst tegen de achtergrond van de ontwikkeling van grondrechten, dan kom je weer bij mijn stokpaardje: als de overheid aan jouw grondrechten komt, dan moet ze dat goed motiveren en het moet zorgvuldig gebeuren. Kan de overheid dat niet, dan kan de rechter zeggen: dit is een schending van grondrechten. Dat is de kern van Urgenda: de emissiereductie werd door de overheid naar beneden bijgesteld, zonder goede onderbouwing en zonder verwijzing naar Europese afspraken of naar wetenschappelijke kennis. Onze overheid had daar geen goed verhaal bij, handelde niet rationeel, daarom greep de rechter in. De rechter benadrukte de rationaliteit van de rechtsstaat.” De uitspraak zal niet iedereen hebben overtuigd. Hoe moeten we die mensen er toch bij houden? “Er zijn gelukkig veel collega’s en andere experts en journalisten die de vinger op de zere plek leggen. Ze schrijven boeken of zitten bij praatprogramma’s. Vanuit de Staatsrechtkring, waarvan ik sinds kort voorzitter ben, kijken we wat wij kunnen doen. Misschien moet ik op TikTok gaan en als een soort influencer vertellen over de Grondwet.” Wat zou u daarover vertellen? “Ik ben al bezig met een boek over grondrechten, voor een breder publiek. Grondrechten staan op een voetstuk, daar mag niemand aankomen, dat is zo’n beetje het beeld. Toen dat tijdens de pandemie wel gebeurde, werd de overheid ‘corrupt’ genoemd. Grondrechten zien we ook als principes, als beginselen die we zoveel mogelijk moeten beschermen. Maar dat narratief heeft ook de aandacht verschoven naar rechters die zich uitspreken over eventuele grondrechtenschendingen. Dan krijg je weer het verwijt van ‘D66-rechters’, de elite die bepaalt dat burgers ‘niks meer mogen of juist altijd hun zin krijgen’. In mijn nog te schrijven boek voeg ik een ander narratief toe. De rechtsstaat kunnen we zien als een huis, de grondrechten als ‘kamers’, met muren, vloeren, plafonds – een structuur – die duurzaam zijn, gevormd door rechtsgeschiedenis, moraal en jurisprudentie van onder meer het Europees Hof. Maar minstens zo belangrijk is wat er ín die kamers gebeurt. Wie zitten daar, welke afwegingen maken zij, welke feiten liggen op tafel, welke belangen spelen er. Grondrechtenbescherming gaat ook daarover. We kunnen best een muurtje behangen, maar die structuur moet blijven bestaan. Zoals ik al zei: de rechtsstaat moet gaan over feiten, rationeel handelen, zodat alle belangen aan bod komen.” •

RkJQdWJsaXNoZXIy ODY1MjQ=