MR. 3 2025 / 33 van een rechter zit niet zo veel ontwikkeling. Dat kun je als reservist doorbreken. Ik denk ook dat je er een betere rechter van wordt. Je ziet wat van de wereld, je ontmoet bijzondere mensen, je wordt op allerlei manieren uitgedaagd. Zelf heb ik er meer doorzettingsvermogen van gekregen en veel geleerd – ook over mijzelf. En het is fijn om iets te kunnen bijdragen aan de verdediging van onze vrijheid, als dat nodig wordt. Als ik nu zie hoe intensief Defensie zich tegenwoordig focust op alles wat de nabije toekomst misschien van onze krijgsmacht vereist, dan voelt het goed om actief deel uit te mogen maken van zo’n relevante organisatie.” RECHTSZAKEN OEFENEN Lotte Janse, Vincent van Cruijningen, Bart Damen en Erik Berg hebben niet alleen gemeen dat ze als jurist reservist zijn, ze zijn ook allen lid van de mobiele rechtbank. Tot 1990 werden militairen berecht door een krijgsraad. Daarna is – door de Wet militaire strafrechtspraak – de berechting van militairen ondergebracht bij de militaire kamer van de rechtbank Gelderland. Maar als oorlog of andere ‘buitengewone omstandigheden’ dat wenselijk maken, kan een ‘mobiele rechtbank’ worden ingesteld – en daarvoor moet worden geoefend. Dat gebeurt in een militair verband met dezelfde naam. Van Cruijningen, griffier van de mobiele rechtbank: “Zo waren we als mobiele rechtbank enkele jaren geleden bij een grote oefening, museumpark Orientalis bij Nijmegen was daarvoor afgehuurd. Wij moesten advies geven over een casus waarbij er een ongeval was geweest met schade, waarbij de lokale bevolking boter bij de vis probeerde te krijgen. Wij moesten als militair jurist daarbij een bemiddelende rol spelen. Dat was echt out of my comfort zone, je werd gedwongen om te improviseren.” Janse was als lid van de mobiele rechtbank enige tijd geleden aanwezig bij een grote militaire oefening in Duitsland. “De ene casus ging over de vraag of iemand al dan niet krijgsgevangen was, de andere over militair strafrecht.” Damen, voorzitter van een van de twee kamers van de mobiele rechtbank – Berg is voorzitter van de andere kamer – zegt: “Vorige zomer gingen we mee met de Johan de Witt, een marineschip, van Den Helder naar Litouwen. Tijdens die reis deden we enkele fictieve zaken. Ook al hebben we een goed draaiende rechtbank in Arnhem, we moeten militaire zaken blijven oefenen.” Op dat schip had hij deze keer de rol van officier van justitie. In ‘het echt’ zou hij ook rechter van de mobiele rechtbank kunnen zijn, omdat hij rechter-plaatsvervanger is. “Militairen vallen altijd onder het militaire recht, ook al hebben ze te hard gereden of speelt er iets strafrechtelijks buiten de krijgsmacht. Wij oefenen de meer specifiek militaire delicten, zoals desertie, het weigeren van een dienstbevel en het niet komen opdagen voor een oefening, geen fictieve snelheidsovertredingen.” “Je krijgt bij de mobiele rechtbank een bredere blik op het recht”, zegt Van Cruijningen. Hij doet in zijn dagelijkse praktijk veel ambtenarenrecht en bij de mobiele rechtbank ook strafzaken. “Een realistische oefenscenario dat je uit je comfortzone haalt draagt ook bij aan de ontwikkeling van soft skills. Dat is ook belangrijk voor je functie als advocaat. Verder vind ik het gewoon belangrijk om maatschappelijke betrokkenheid te tonen en dat de rechtspleging voor militairen goed op orde is.” • reservisten MOBIELE RECHTBANK De mobiele rechtbank is op dit moment alleen nog een militaire eenheid die uit ruim twintig reserveofficieren bestaat. Het is nu vooral een oefenrechtbank, die ook op locaties in het buitenland traint om als echte rechtbank in Oost-Europa voor de berechting van militairen te kunnen worden ingezet, als dat wordt gevraagd. Op grond van de Wet militaire strafrechtspraak kunnen de ministers van Justitie en Defensie daadwerkelijk een of meer mobiele rechtbanken instellen als Nederlandse troepen in het buitenland worden ingezet en daar strafbare feiten plegen. Soms is het niet wenselijk een verdachte terug te halen naar de militaire kamer van de rechtbank Gelderland. Zo iemand kan dan ter plekke worden berecht. Dan kan ook beter rekening worden gehouden met de lokale omstandigheden. “Daar heb je ook law & order nodig”, zegt Bart Damen, voorzitter van een van de twee kamers van de mobiele rechtbank. “Toen de wet werd gemaakt, is bedacht dat rechters, officieren van justitie en raadslieden die willen worden ingezet in een mobiele rechtbank, ook reservist zouden moeten zijn. Daaraan ontleent de nu bestaande militaire eenheid zijn bestaansrecht.” Een eventueel hoger beroep tegen een vonnis van de mobiele rechtbank wordt behandeld bij het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden. De mobiele rechtbank is ook een onderdeel van ons staatsnoodrecht. Damen: “Mocht in Nederland de rechterlijke infrastructuur door een ramp of oorlog zijn vernietigd, waardoor de rechtbanken niet meer functioneren, dan kan de mobiele rechtbank ook in Nederland als last resort recht spreken over militairen, krijgsgevangenen en zelfs burgers.” Voor deze ‘activatie’ is een koninklijk besluit nodig. De mobiele rechtbank, tot 1991 de ‘krijgsraad te velde’, is sinds de Korea-oorlog niet meer bijeengekomen. “HET VOELT GOED OM ACTIEF DEEL UIT TE MAKEN VAN ZO’N RELEVANTE ORGANISATIE” Erik Berg (Rechtbank Den Haag)
RkJQdWJsaXNoZXIy ODY1MjQ=