MR. 4 2025 / 101 Hoogleraar mensenrechten Jasper Krommendijk houdt van reizen en lezen. Het liefst leest hij op reis, maar een goed boek kan hem ook lezend laten reizen. tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. Een daarvan is Sands’ grootvader, wiens familie tijdens de holocaust grotendeels is uitgeroeid. Uitgebreid aan bod komen twee joodse juristen die twee jaar na elkaar geboren werden in deze stad in dit betwiste gebied dat begin twintigste eeuw tot Oostenrijk-Hongarije behoorde en later tot West-Oekraïne en Polen: Raphael Lemkin en Hersch Lauterpacht, de grondleggers van respectievelijk ‘genocide’ en ‘misdaden tegen de menselijkheid’. In het boek komen de juridische verschillende tussen beide begrippen aan de orde, de Neurenbergprocessen alsmede de totstandkoming van het Genocideverdrag van 1948. De vierde persoon is Hans Frank, leider van de nazibezetting in Polen en advocaat van Hitler. Dit boek ligt in het verlengde van mijn expertise en onderzoeksbelangstelling, maar is vlot en toegankelijk geschreven en daardoor voor iedereen aan te raden. Een ander boek dat ik ook nooit zal vergeten is Een klein leven van Hanya Yanagihara uit 2015. Het citaat op de voorkant uit een NRC-recensie is treffend: ‘Het boort door je ziel’. Het boek gaat over vier vrienden in New York, waarvan de hoofdpersoon (Jude) gekweld wordt door trauma’s uit het verleden en zelfminachting. Het boek is beklemmend en ik kan me voorstellen dat het voor sommige lezers te veel ellende en pijn bevat. Ook Yanagihara’s laatste boek is zeer de moeite waard • Ik ben een echte reiziger en hou ervan om nieuwe plekken te bezoeken. Een goed boek moet mij, als fervent reiziger, mee op reis nemen en me iets leren over andere culturen of terugvoeren in de geschiedenis. Een goed voorbeeld is Het achtste leven (voor Brilka) van de Georgisch-Duitse schrijfster Nino Haratischwili. Laat je vooral niet intimideren door de dikte: 1280 pagina’s! Het is een indrukwekkend familie-epos gesitueerd in Georgië dat zes generaties omspant, vanaf de tijd van de tsaar vlak voor de Russische revolutie. Het boek volgt de dagelijkse beslommeringen van acht levens tegen de achtergrond van een bloedige geschiedenis. Beide wereldoorlogen passeren de revue, naast Stalin, de val van de muur en het uiteenvallen van de Sovjet-Unie. Op invoelende wijze beschrijft Haratischwili hoe de acht personen op soms tragische wijze hun leven proberen te leiden. In 2008 was ik als student in Georgië op verkiezingswaarnemersmissie. Het boek voert mij terug naar die tijd en gaat door mijn bezoek aan dit prachtige land extra leven. Ook toen waren er de nodige spanningen met Rusland (dat een paar maanden later Zuid-Ossetië en Abchazië binnenviel). Wij waren − net als enkele hoofdpersonen in het boek − ook getuige van protesten voor het parlement aan de Roestavelilaan. Het tweede boek dat ik hier wil noemen is Oost-Weststraat van Philippe Sands. Sands is hoogleraar internationaal publiekrecht en tevens praktiserend (mensenrechten)advocaat bij internationale gerechten zoals het Internationaal Gerechtshof en het Europees Hof voor de Rechten van het Mens. Daarnaast is hij schrijver van voor het algemeen publiek toegankelijke boeken die allemaal wel iets met het internationaal recht hebben te maken: van De laatste kolonie (over de zelfbeschikkingstrijd van de Chagoseilanden) tot De verdwijningen van Londres 38 (over de berechting van Pinochet). In Oost-Weststraat verweeft Sands zijn eigen (geheime) familiegeschiedenis met het ontstaan van het internationale strafrecht. Het boek bespreekt vier levens in en om Lviv (thans in Oekraïne) lezen HET NACHTKASTJE VAN Jasper Krommendijk JASPER KROMMENDIJK is hoogleraar rechten van de mens en directeur van het Onderzoekcentrum voor Staat en Recht (SteR), Radboud Universiteit.
RkJQdWJsaXNoZXIy ODY1MjQ=