Mr. magazine voor juristen groeten uit Australië Jolande ter Avest (Avest Advocaten) 52 WWW.MR-ONLINE.NL • JAARGANG 21 • NUMMER 5 • OKTOBER 2025 AI & HET RECHT de visie van acht experts FAMILIERECHT advocaten balen van klachten wederpartij Barbara van Kampen (KNB): ‘Notariaat mist juiste instrumenten voor poortwachtersrol’ Gouden Peer bestuursrecht hoogleraar en AG Rob Widdershoven 30
Een opleiding op maat waarin úw praktijk centraal staat Hoe zorgt u ervoor dat uw medewerkers de juiste kennis en vaardigheden ontwikkelen? Kies voor maatwerk-onderwijs dat aansluit op de opleidingsbehoefte en vragen die in uw organisatie spelen. Het CPO ontwikkelt programma’s die volledig zijn afgestemd op uw praktijk. We denken mee met uw vraagstukken en uitdagingen. Samen bepalen we welke leerroute – van cursus tot volledig opleidingstraject – optimaal aansluit bij uw organisatie. Zo investeert u in de groei van uw medewerkers en biedt u hen de juiste kennis. Voor meer grip op de zaak. Ga naar: cpo.nl/incompany VOORDELEN: Advies op maat, uw leerbehoefte centraal Bespaar (reis)tijd en kosten Volop aandacht voor uw organisatie en casus Het hele team krijgt tegelijk dezelfde kennis Maximaal leerrendement CPO Incompany
MR. 5 2025 / 3 redactioneel (Te) makkelijk klagen over advocaten Een webformuliertje invullen en opsturen naar de deken: zo makkelijk is het indienen van een klacht tegen een advocaat. Die heeft er daarentegen handenvol werk aan. Klachten kosten veel tijd en energie. De advocaat moet in vaak oude dossiers duiken, en binnen drie weken een verweer ophoesten. Na twee schriftelijke rondes en een dekenvisie wacht de advocaat anderhalf jaar in spanning af of de Raad van Discipline het zwaard van Damocles laat vallen. Begrijpelijk dus dat veel advocaten balen van het gemak waarmee klachten tegen hen kunnen worden ingediend. Familierechtadvocaat Marina Maric werd overstelpt met steunbetuigingen van collega’s (ook buiten het familierecht) toen ze op LinkedIn en Mr. Online haar hart luchtte over de praktijk van het klachtrecht, die voortvloeit uit artikel 46 Advocatenwet. Ze ageert in het bijzonder tegen wederpartijen die tijdens de procedure een klacht strategisch inzetten om de andere advocaat monddood te maken. Waarom wordt de drempel voor klachten niet hoger gemaakt, vraagt Maric zich terecht af. Bijvoorbeeld door een hoger griffierecht (nu vijftig euro) en een hogere proceskostenvergoeding? Als de deken zegt dat zo’n klacht ongegrond is en iemand gaat toch naar de Raad van Discipline, dan mag het griffierecht best omhoog om veelklagers en querulanten te ontmoedigen. En één schriftelijke ronde, in plaats van twee, zou ook al veel schelen. In een recent rapport in opdracht van de Nederlandse Orde van Advocaten pleit onderzoeksbureau Pro Facto voor de mogelijkheid voor dekens om klachten niet-ontvankelijk of kennelijk ongegrond te verklaren, zodat ze de Raad van Discipline niet bereiken. Ook zou geregeld moeten worden dat er niet langer geklaagd kan worden over de advocaat van de wederpartij. Dit zijn verbeteringen die de klagers niet aantasten in hun basale rechten. De reactie van de algemene raad van de NOvA was nogal lauw: pas volgend jaar komt de raad met een visie over de modernisering van het klachtrecht. Misschien is de raad bang om mondige burgers tegen zich in het harnas te jagen. Maar in deze kwestie mag de Orde gerust voor haar achterban opkomen en de politiek stimuleren om de Advocatenwet op dit punt aan te passen. Mr. is hét onafhankelijk magazine voor juristen. Het bericht, belicht en becommentarieert actuele zaken in de juridische wereld. Het magazine verschijnt zes keer per jaar. Mr. heeft een website, www.mr-online.nl, en kent ook een wekelijkse nieuwsbrief. Informatie over abonnementen en adreswijzigingen: zie verderop onder Abonnementen en Adreswijzigingen. Redactieadres Donkere Spaarne 14 rd 2011 JG Haarlem mail: redactie@mr-magazine.nl Redactie Michiel van Kleef (managing editor) mr. drs. Michel Knapen drs. Martijn Kroese mr. Peter Louwerse mr. Karen Rijlaarsdam (eindredacteur) drs. Christa Rompas (bureauredacteur) Vaste medewerkers mr. Jurjen Boorsma (Arrest van de maand) mr. Henriette van Wermeskerken Fotografie Corbino, Chris van Houts, Geert Snoeijer Website www.mr-online.nl Uitgeverij Uitgeverij Mr. BV Donkere Spaarne 14 rd 2011 JG Haarlem Charley Beerman (publisher) mail: uitgever@mr-magazine.nl Ontwerp & vormgeving colorscan bv, www.colorscan.nl Drukwerkinkoop en productiebegeleiding RVV/Grafisch, Almere Media-advies Bas van Wooning, 06 47731707 mail: media-advies@mr-magazine.nl Abonnementen www.mr-online.nl/abonneren Adreswijzigingen en opzeggingen www.mr-online.nl/abonneren Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever openbaar worden gemaakt of verveelvoudigd. ISSN 1388-3372 Copyright Uitgeverij Mr. BV 2025 MICHIEL VAN KLEEF managing editor (vankleef@mr-magazine.nl)
De toekomst van juridisch werk met generatieve AI De juridische sector ondergaat een transformatie door de vooruitgang in kunstmatige intelligentie (AI). Met de mogelijkheid om tekst te genereren, juridische documenten te analyseren en onderzoek te ondersteunen, staat generatieve AI op het punt de werkwijze van juridische professionals te herdefiniëren. In deze whitepaper ontdek je: • De voordelen en risico’s van generatieve AI voor juridische professionals • Best practices voor verantwoord AI-gebruik • Tips om risico’s bij het gebruik van AI te minimaliseren • Een uitgebreide prompting guide voor juridische professionals • Informatie over dé juridische AI oplossing binnen InView Legal: AI Discovery Gratis whitepaper AI voor advocaten Download de whitepaper Inclusief prompting guide
MR. 5 2025 / 5 mr. 5 2025 Interview Barbara van Kampen 16 Het gaat goed met het notariaat: genoeg werk, weinig klachten. Maar hun poortwachtersfunctie kunnen notarissen nog steeds niet goed vervullen, terwijl AI-beleid en sociaal notariaat verder moeten worden ontwikkeld. KNB-voorzitter Barbara van Kampen vertelt erover. Klachten familierecht 24 Familierechtadvocaten hebben veel last van de talrijke klachten die ze krijgen van de tegenpartij. Is het niet mogelijk een hogere drempel op te werpen voor klagers? AI & het recht 46 In de reeks ‘AI & het recht’ op Mr. Online deelden acht experts hun visie op AI-gebruik door juristen. Een ‘wrap-up’ met de belangrijkste punten uit die gesprekken. Groeten uit Australië 52 Jolande ter Avest (Avest Advocaten) gaf een workshop op de 5th World conference on Women’s Shelters in Sydney. OKTOBER Gouden Peer bestuursrecht De Gouden Peer bestuursrecht gaat naar Rob Widdershoven, hoogleraar Europees bestuursrecht aan de Universiteit Utrecht en advocaatgeneraal in het bestuursrecht. 30 16 39 Nieuws 6 KORTE BERICHTEN, over onder meer advocaten die zich inzetten voor de wolf, Rechtspraak wint zaak tegen veelprocedeerder, juridisch wandelen in Maastricht en AIvideo’s van bekende arresten 10 MEESTERS VAN DE WEEK 13 BETER WERK, met onder meer personalia en de arbeidsthermometer Column 23 ARREST VAN DE MAAND Het verschil tussen 云木香 en 木香 Rubrieken 39 IK EN MIJN CLIËNT Mariëlle de Blok (CMS) en Angela Snippe (McDonald’s) 44 MURAAL De vooruitgeschoven post van Poelmann van den Broek in Amsterdam Subsidiair 55 LEZEN Veerle Hammerstein (Van Gessel Advocaten) recenseert Een duister moment van Elise Hoven 57 NACHTKASTJE Wat leest Maarten Bohlken (Praktizijns-Sociëteit)? 58 NETWERKEN Bijeenkomst bij ASMLvan het Brabantse Bedrijfsjuristennetwerk “Het opmaken van een testament laten we niet over aan AI” BARBARA VAN KAMPEN 2025
6 / Mr. 5 2025 nieuws ADVOCATEN: ‘OVERHEID DOET NIETS OM WOLF TE BESCHERMEN’ naleven van de Habitatrichtlijn niet vooropstaat, maar het aanpakken van de wolf. Hun reacties hebben niet geholpen.” JURISPRUDENTIE MAKEN Ondanks de maatschappelijke ophef verwacht Van de Ven dat het op den duur wel beter zal gaan met de bescherming van wolvenrechten in Nederland. “In de rechtbank maken we rondom de wolf momenteel vooral recht, in plaats van dat we terug kunnen vallen op al bestaande jurisprudentie. Die is er simpelweg nog maar weinig.” “Toen ik jaren geleden begon als dierenrechtenadvocaat was ik heel hoopvol, want de natuurbeschermingswetten zijn vrij sterk. Inmiddels ben ik iets sceptischer geworden, doordat aan menselijke kortetermijnbelangen vaak meer gewicht wordt toegekend dan aan het eigenlijke doel van de wet. Het is noodzakelijk om een mindshift te creëren die recht doet aan die wettelijk afgesproken bescherming. Daarvoor blijft het belangrijk om de natuur en dieren te vertegenwoordigen, want zij hebben geen eigen stem.” (Martijn Kroese) De wolf is een hot item: niet alleen in de partijprogramma’s voor de komende verkiezingen, maar ook in de rechtszaal. De overheid stond en staat rondom zijn ‘wolvenbeleid’ ook dit jaar weer talloze malen lijnrecht tegenover diverse natuurorganisaties. Mr. sprak twee advocaten die zich al jaren inzetten voor de belangen van de wolf als beschermde diersoort. De rechter bepaalde in augustus dat de afschotvergunning voor wolf Bram – de ‘probleemwolf’ op de Utrechtse Heuvelrug – voorlopig in stand kan blijven. Na wolf Hubertus – de Gelderse wolf die betrokken was bij enkele incidenten op de Veluwe – is Bram de tweede wolf in Nederland die een afschotvergunning tegen zich zag worden afgegeven. Een afschotvergunning tegen een derde wolf werd in september op de valreep tegengehouden in de rechtbank. Cindy van de Ven (Utopie Advocaten), huisadvocaat van Animal Rights, ziet het niettemin met lede ogen aan en is negatief verrast dat twee vergunningen bij de rechter in stand bleven. “Ik zie een te afwachtende houding bij gemeenten, provincies en landgoedeigenaren, en dan komt er ineens een buitenproportionele maatregel. Dat terwijl er al jarenlang niets wordt gedaan om mensen te informeren hoe zij met de natuur en daarin levende wilde dieren moeten omgaan, zoals de wolf.” BESCHERMDE STATUS Datzelfde verwijt gebruikte advocaat Bondine Kloostra (Prakken d’Oliveira), die De Faunabescherming sinds enige jaren bijstaat in verschillende juridische procedures rondom ‘de wolf’, onlangs ook in de rechtszaal, zo vertelt ze. “Onder de Habitatrichtlijn is de wolf een beschermde diersoort. Dat betekent dat je als overheid de plicht hebt om een wolvenbeschermingsplan te hebben waarin staat hoe je invulling geeft aan die beschermde status.” Tijdens een zitting in de rechtbank Den Haag over de Veluwe als leefgebied van de wolf kwam ter sprake wat de Staat eigenlijk had gedaan in het kader van die beschermingsplicht. Kloostra: “De juristen van het ministerie gingen daarop druk in overleg, met veel ge-‘uh’, maar er kwam geen antwoord. Toen heb ik maar het woord genomen, want ik kon het de rechter wel vertellen: niets, er wordt niets gedaan ter bescherming van de wolf. Plannen over hoe de wolf te bestrijden, verjagen of afschieten, worden al jaren gemaakt, maar de verplichting om de wolf te beschermen en daarvoor maatregelen te nemen, zoals de Habitatrichtlijn voorschrijft? Nee, daar wordt niets aan gedaan.” POLARISATIE Ondertussen is ieder vonnis van een rechter over wolven voorpaginanieuws, met veel gepolariseerde reacties tot gevolg. Kloostra: “Ik denk dat dat komt doordat men in Nederland vanaf het eerste incident is gaan zenden dat het de wolf is die tot last is en weg moet, of moet worden aangepakt. In plaats van dat de focus eerst en vooral is hoe verstoring van de wolf door bijvoorbeeld fotografen, mensen die wolven voeren en overtoerisme in het bos kan worden tegengegaan.” Wie ‘men’ in die context is? Daarover doet Kloostra niet geheimzinnig. “Meerdere politici, lokaal en in Den Haag, dragen uit dat het Cindy van de Ven (Utopie Advocaten) Bondine Kloostra (Prakken d’Oliveira)
MR. 5 2025 / 7 Ga voor actueel juridisch nieuws en uitgebreidere versies van deze berichten naar www.mr-online.nl nieuws Moeten rechtenfaculteiten studenten stimuleren om de sociale advocatuur in te gaan? Die vraag is actueel omdat er steeds minder sociaal advocaten zijn in Nederland. De Universiteit van Amsterdam hield er eind september een symposium over. De grote lijn van de bijeenkomst was dat er op de juridische faculteiten al veel gebeurt rond de sociale advocatuur, maar dat een universitaire opleiding sociale advocatuur er voorlopig niet in zit. EXTENDED MASTER De Universiteit Tilburg heeft een Extended Master sociale advocatuur, maar de studenten krijgen er geen studiefinanciering voor. En het loopt ook niet echt storm, vertelde Reinout Wibier, hoogleraar privaatrecht. De Erasmus School of Law heeft de module Sociale Advocatuur binnen het Honoursprogramma. Binnenkort start de masterclass Ondernemen voor sociaal advocaten bij de Universiteit van Amsterdam. De Vrije Universiteit heeft een jaarlijkse dag van de sociale advocatuur, waarin de vaardigheden voor de sociale advocaat centraal staan, legde opleidingsdirecteur Helen Overes uit. ZICHTBAARHEID Alle beroepsgroepen bedienen gaat niet, aldus Mireille van Eechoud, decaan van de juridische faculteit van de UvA. Ze stipte aan dat slechts een op de vijf studenten advocaat wordt en daarvan weer een klein deel sociaal advocaat. Ruth de Bock (advocaat-generaal bij de Hoge Raad en hoogleraar civiele rechtspleging aan de UvA) vroeg zich af of commerciële kantoren niet té zichtbaar zijn op de juridische faculteiten door bijvoorbeeld gastcolleges en sponsoring. Waarop managing partner Dennis Horeman (De Brauw Blackstone Westbroek) antwoordde dat hij die zichtbaarheid ook aan de sociale advocatuur gunde. Verschillende sprekers benadrukten dat de vraag ‘Wat voor jurist wil ik zijn?’ vroeg en doorlopend moet worden gesteld in de rechtenopleiding. Volgens algemeen deken van de Nederlandse Orde van Advocaten Jeroen Soeteman zou het helpen als studenten wordt uitgelegd dat ze als sociaal advocaat niet alleen individuele klanten helpen, maar ook systeemveranderingen teweeg kunnen brengen door principezaken voor te leggen aan de Hoge Raad. (Peter Louwerse) UNIVERSITEITEN WORSTELEN MET VAK SOCIALE ADVOCATUUR RECHTSPRAAK WINT ZAAK TEGEN VEELPROCEDEERDER DIE RECHTERS BEDREIGT De Raad voor de rechtspraak won een kort geding tegen een beruchte veelprocedeerder die binnen enkele jaren ruim 300 gerechtelijke procedures startte en meer dan 500 Woo-verzoeken indiende. Na tal van beledigingen en bedreigingen vond de Rechtspraak het welletjes. Het komt zelden voor dat de Raad voor de rechtspraak zelf een procedure aanspant. Aanleiding was nu de onevenredige belasting op de Rechtspraak die de man veroorzaakte door het aanhangig maken van veelal bij voorbaat kansloze procedures, in combinatie met de onheuse wijze waarop hij rechters en andere medewerkers van de Rechtspraak bejegende. De man sloeg niet alleen beledigende en bedreigende taal uit, maar probeerde tijdens zittingen ook beeldopnames te maken. Diverse keren publiceerde hij online privéadressen van rechters: doxing. BRANDSTAPEL Uit het vonnis van de rechtbank Oost-Brabant (ECLI:NL:RBOBR:2025: 5569) blijkt dat de man rechters onder meer uitmaakte voor “griezelig mens”, “naar, knettergek mannetje” en “tandeloze muizen”. Naar een schriftelijke oproep van de president van het gerechtshof Den Haag verwees hij met “hysterische schuimbekbrief”; ze moest volgens hem haar “toga inleveren en functie elders”. Na een mislukt wrakingsverzoek vroeg de man om “de schandpaal, brandstapel en een boeteketting voor malafide rechters”. De voorzitter van de wrakingskamer moest volgens hem “goulashsoep brouwen in Oekraïne voor Russische krijgsgevangenen.” VERPLICHTE PROCESVERTEGENWOORDIGING De rechtbank constateerde dat de veelprocedeerder steeds dreigender taal is gaan uitslaan en maakte korte metten met zijn wangedrag. De man moet zich de komende twee jaar als hij procedures aanspant verplicht laten bijstaan door een advocaat, en mag niet zelf het woord voeren tijdens zittingen. Hij mag geen contact meer zoeken met rechters en Rechtspraakmedewerkers, en hun online gezette privégegevens moet hij verwijderen. Ook mag hij geen beeld- of geluidsopnames maken in gebouwen van de Rechtspraak. Houdt hij zich hier niet aan, dan moet hij per overtreding een aantal dagen de gevangenis in. (Martijn Kroese)
cms.law Ben ik te vrijgevochten om Zuidas-advocaat te zijn? Ben ik niet te vrijgevochten om Zuidas-advocaat te zijn? Of te kritisch? Of te ondernemend? Het antwoord is waarschijnlijk nee. Bij CMS kennen we de persoonlijke vragen van juristen, zoals Elisabeth. Hier wacht je geen keurslijf maar krijg je in een team van enthousiaste vakmensen de ruimte om jezelf te ontwikkelen. En om onze cliënten op jouw manier terzijde te staan bij hun complexe vraagstukken. Bij CMS werken 6.300 juristen in meer dan 45 landen, waaronder in Nederland op de Zuidas. Ben jij ambitieus en scherpzinnig? Kijk, ook bij twijfel, op cms.law.
MR. 5 2025 / 9 nieuws Hoogleraar Jan Smits heeft een boekje uitgebracht met een wandeling waarin Maastricht met juridische blik wordt bekeken. Een juridische wandeling door Maastricht (WJS Uitgevers) voert langs tal van bekende plekken in het centrum. Zoals het Vrijthof, het Onze Lieve Vrouweplein, de Servaasbrug, en het oude en het nieuwe Gouvernement, waar het Verdrag van Maastricht werd getekend. Smits, hoogleraar privaatrecht en decaan van de rechtenfaculteit van de Universiteit Maastricht, weet overal wel iets over te melden. Zo leert de wandelaar bijvoorbeeld dat op de Markt voor het stadhuis in 1860 de laatste openbare executie in Nederland plaatsvond: de 27-jarige Joannes Nathan was ter dood veroordeeld nadat hij zijn schoonmoeder het hoofd had ingeslagen. De route voert ook langs het klooster van de Liefdezusters; daar werd ooit Maastrichtenaar Duchateau uit het Kelderluikarrest verpleegd, na zijn onfortuinlijke val door het openstaande kelderluik. KINDERKOPJES Ook recentere rechtspraak komt tijdens de wandeling aan de orde: Smits verhaalt over een vrouw die flink gewond raakte nadat ze met haar naaldhak tussen de kinderkopjes van de Sint Bernardusstraat bleef haken. Ze stelde de gemeente aansprakelijk, maar de rechtbank Limburg wees de vordering af. Juristen die Smits’ wandeling willen maken zijn dus gewaarschuwd: ze kunnen maar beter hun wandelschoenen of ander degelijk schoeisel aantrekken. (Karen Rijlaarsdam) Klassieke Arresten in Beeld is een initiatief van drie juristen met een voorliefde voor AI. Ze maken korte verfilmingen van bekende arresten. De eerste twee filmpjes, over het Kelderluikarrest en het Porsche-arrest, zijn inmiddels beschikbaar op LinkedIn. Douwe Groenevelt (CEO van AI-consultancy Viridea en voormalig hoofd legal van ASML), Hidde Bruinsma (oprichter van podcastplatform Recht in je Oor, onder meer bekend van de podcast Juridisch Geneuzel) en Casper de Jong (ook bekend van Recht in je Oor) lanceerden eind september Klassieke Arresten in Beeld. Dit nadat een eerste experiment – het drietal ‘verfilmde’ het welbekende Kelderluikarrest – tal van enthousiaste reacties oogstte. YOUTUBE EN TIKTOK “Ons doel is om tweewekelijks een kort filmpje te maken over een klassiek arrest dat elke rechtenstudent moet leren”, aldus Groenevelt. Overigens is het de bedoeling dat het niet alleen bij een LinkedIn-kanaal blijft, voegt De Jong toe. Er staan kanalen op YouTube en TikTok in de planning: “Want de rechtenstudent van vandaag de dag zit niet zozeer op LinkedIn, maar veel meer op andere sociale media, dus daar willen we hem of haar bereiken.” (Martijn Kroese) JURIDISCH WANDELEN IN DE LIMBURGSE HOOFDSTAD BEKENDE JURISPRUDENTIE IN VIDEOVORM DANKZIJ AI NAMEN EN UREN ADVOCATEN BLIJVEN IN WOB-PROCEDURE GEHEIM vertegenwoordiger namens het college optreden, maakt dit niet anders.” In deze zaak had de inwoner aannemelijk moeten maken dat het belang van de openbaarheid zwaarder weegt dan het belang van eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer van de desbetreffende advocaten. Omdat hij dat niet gedaan, heeft het college openbaarmaking van de namen terecht geweigerd. WEGGELAKT Ook heeft het college, volgens de inwoner, het totaal aantal bestede uren op de facturen van de advocaten weggelakt, en dat had niet gemogen. De rechtbank oordeelde hierover dat het college kon volstaan met het openbaar maken van de totaalbedragen van de facturen. Een urenspecificatie hoefde het college niet openbaar te maken. Omdat hiertegen geen beroep is ingesteld, blijft dit vooralsnog in stand. (Michel Knapen) Moeten in een Wob-procedure de namen van advocaten die een partij bijstonden ook openbaar worden gemaakt? En de gewerkte uren? De Afdeling bestuursrechtspraak oordeelde er onlangs over. Een inwoner van Breda vroeg het college van B&W om alle informatie openbaar te maken die betrekking heeft op zijn aanvraag van een omgevingsvergunning. De namen van advocaten worden echter niet prijsgegeven. In beroep oordeelt de rechtbank dat het belang van de eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer van advocaten niet zwaarder weegt dan het belang van openbaarmaking, omdat advocaten door hun functie al in de openbaarheid treden. Tegen dit oordeel gaat het college in hoger beroep bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State. Deze deed op 10 september uitspraak. De Afdeling stelt in haar uitspraak dat advocaten niet zonder meer vanuit hun functie in de openbaarheid treden (ECLI:NL:RVS:2025: 4322). “Zij hebben een bijzondere positie binnen de rechtsstaat en zijn daarbij gebonden aan de kernwaarden onafhankelijkheid en vertrouwelijkheid. Om hun functie volgens deze kernwaarden uit te oefenen, zullen advocaten in beginsel juist niet in de openbaarheid treden. Dat advocaten ook als proces-
10 / Mr. 5 2025 Dit is een selectie van de uitspraken die de meesters van de week deden op www.mr-online.nl. meesters van de week ren dat verbroedering heel snel kan plaatsvinden als je elkaar echt nodig hebt en dat het daarbij niet uitmaakt welke achtergrond je hebt, waar je vandaan komt, hoeveel studies je hebt gedaan of wat voor beroep je hebt. Ik heb in die korte tijd echt gevoeld dat de andere deelnemers er voor mij waren en ik voor hen, wat er ook in die dagen zou gaan gebeuren. Heel mooi.” 15 SEPTEMBER INGRID VLEDDER Ingrid Vledder (Reach Advocaten) schreef samen met Ariane Hendriks (Tilburg University) het boek Met liefde heeft het niets te maken. Over het herkennen en stoppen van intieme terreur. Veel aspecten van intieme terreur – zoals isolatie, ‘gaslighting’, intimidatie en manipulatie – worden in de praktijk slecht herkend en zijn vaak ook niet strafbaar. Ligt daar een taak voor de wetgever? “Zeker! Ook al denk ik absoluut niet dat het strafrecht alles zal oplossen. Ik geloof wel dat van het strafbaar stellen van dwingende controle een belangrijk normstellend effect zal uitgaan. Iets vergelijkbaars hebben we ook gezien bij de nieuwe Wet seksuele misdrijven. Hierdoor heeft consent een veel grotere rol gekregen dan daarvoor. Ik hoop dat zoiets ook met dit onderwerp zal gebeuren. Dat 25 AUGUSTUS ISMET ÖNCÜ Promovendus Ismet Öncü (Radboud Universiteit) was mede-organisator van het Jonge KVHR-symposium ‘De onderneming en oorlogsdreiging’. Waarom is dit weinig opbeurende onderwerp gekozen? “Omdat de actualiteit ons daartoe dwingt. Geopolitieke spanningen hebben directe invloed op ondernemingen: van leveringsketens tot sanctieregimes. Juist in crisistijd wordt duidelijk hoe bepalend het recht kan zijn.” Hoe kunnen we het ondernemingsrecht beter voorbereiden op een eventuele oorlog? “Door scenario’s door te denken. Welke plichten en vrijheden hebben bestuurders? Hoe moeten aandeelhouders omgaan met besluiten in crisistijd? En hoe dwingend moeten wettelijke bepalingen in crisistijd worden gelezen? Deze kwesties vragen om juridische reflectie en mogelijk om nieuwe wetgeving.” 1 SEPTEMBER JAN-PIETER VOS Arbeidsrechtadvocaat Jan-Pieter Vos (De Clercq Advocaten Notarissen) schreef op LinkedIn dat Nederlandse regels over wettelijke vakantiedagen in strijd zijn met het Europees recht. U werkt aan een proefschrift over vakantiewetgeving. Welk nieuws kunnen we daarvan verwachten? “Veel bespiegelingen over de vakantiewetgeving. Grote vragen als: hoe verhoudt de Nederlandse vakantiewetgeving zich tot het EU-recht. Maar ook: welke toekomst heeft de vakantiewetgeving anno 2025? En er zijn nog best veel ‘kleine’ onbeantwoorde vragen. Op een datum pin ik me niet vast. Ik ben nu vooral mijn materiaal aan het structureren. Hoe snel dat gaat, hangt er vooral van af hoe vaak het me lukt ’s ochtends om 5.00 uur op te staan.” 8 SEPTEMBER SHANON KOMPIER Bestuursrechter Shanon Kompier (rechtbank Gelderland) deed mee aan het AVROTROS-programma Kamp Van Koningsbrugge. Ook al kwam u niet zover als gehoopt door de gebroken rib en meerdere zwaar gekneusde ribben die u opliep tijdens een boksopdracht, wat ons betreft verdient u toch wel het predicaat ‘Stoerste rechter van Nederland’. Wat heeft deelname u gebracht? “Nou dat vind ik een groot compliment. Maar ik vind elke rechter in Nederland, die zich zo inzet voor de samenleving, heel stoer hoor! Wat ik het mooiste vond aan mijn deelname is dat ik heb ervaMEESTERS VAN DE WEEK Ismet Öncü Ingrid Vledder Jan-Pieter Vos Edsard van der Werf Shanon Kompier Job Knoester Minke Gommer FOTO: KAMPVANKONINGSBRUGGE FOTO: KEKE KEUKELAAR FOTO: THEO HAFMANS FOTO: SIMON PUGH
PRIVACYWETGEVING IN EEN STROOMVERSNELLING De nieuwe golf aan digitale wetgeving komt sneller op ons af dan ooit. De AI Act, NIS2, AVG en binnenkort de WGS: elk met eigen verplichtingen, maar samen bepalend voor hoe organisaties verantwoord omgaan met data, algoritmes en technologie. Toch blijkt uit recent onderzoek dat meer dan de helft van de Nederlandse organisaties niet klaar is voor de AI Act, en slechts vijftien procent weet welke high-risk AI-systemen zij daadwerkelijk gebruiken. BENT U KLAAR VOOR DE VOLGENDE STAP? Voor functionarissen gegevensbescherming, privacy officers, juristen en compliance professionals wordt het speelveld steeds complexer. U moet risico’s herkennen, beleid vertalen naar werkbare maatregelen en tegelijkertijd ruimte houden voor innovatie. Hoe behoudt u grip in een omgeving waar regels voortdurend veranderen en technologie zich razendsnel ontwikkelt? ACTUALITEITENREEKS NEXT STEP PRIVACY COMPLIANCE 2026 De actualiteitenreeks Next Step Privacy Compliance biedt het antwoord. In deze reeks van zes online modules (start 19 maart 2026) krijgt u een compleet overzicht van de laatste ontwikkelingen in privacy- en AI-regelgeving. U leert hoe u high-risk AI verantwoord beoordeelt, overlappende wetgeving integreert in uw compliance-strategie en Privacy Enhancing Technologies (PETs) toepast in de praktijk. Experts van onder andere L2P, TomTom, The Data Lawyers en Paradigm delen hun inzichten, lessons learned en concrete tools waarmee u risico’s beheerst en uw organisatie compliant én innovatief houdt. Of u nu drie modules volgt of de hele reeks: na afloop beschikt u over actuele kennis én praktische handvatten om met vertrouwen de volgende stap in privacy compliance te zetten. Wilt u voorbereid zijn op de AI Act en de nieuwe privacyregels? Ga voor meer informatie naar outvie.nl/ privacy-compliance. De Mr.-kennispartners zijn bedrijven die diensten, producten en informatie leveren die zijn gericht op de lezers van Mr. Ze hebben elk een eigen pagina op www.mr-online.nl waar onder meer nieuws, productinformatie en blogs van deze organisaties worden geplaatst. strafbaarstelling ertoe leidt dat mensen zich realiseren dat dwingende controle niet alleen fout is, maar ook in strijd met de wet.” 22 SEPTEMBER EDSARD VAN DER WERF Edsard van der Werf (Radboud Universiteit) promoveerde op het proefschrift Overheid en maatschappelijke betamelijkheid. Wat kunnen we van uw proefschrift leren? “Dat de toepassing van de maatschappelijke betamelijkheid op overheidsoptreden zich in de meeste gevallen redelijk goed laat voorspellen. Een zekere mate van interpretatieruimte blijft echter onvermijdelijk. Tegenover deze rechtsonzekerheid staat ook een aantal belangrijke voordelen. Zo leert de ervaring dat het geschreven recht meer dan eens tekortschiet. (...) Dat de rechter de mogelijkheid heeft om aan de zorgvuldigheidsnorm te toetsen, maakt maatwerk mogelijk en draagt daarmee bij aan het voorkomen van een alles-of-niets-benadering in het overheidsaansprakelijkheidsrecht.” Als u het voor het zeggen had? “Dan verdwijnt de fatbike zo snel mogelijk uit het straatbeeld.” 29 SEPTEMBER JOB KNOESTER Job Knoester (Knoester Van der Hut & Alberts Advocaten) gaat dit najaar de theaters in met de voorstelling TBS met Job Knoester. ‘Liever een ex-tbs’er als buurman dan een ex-gedetineerde’ is de ondertitel van de voorstelling. Legt u eens uit? “We gaan de zaal prikkelen door vragen te stellen. Een daarvan is dat ze moeten kiezen wie ze als nieuwe buurman willen. Het wordt iemand die net vrij is na een moord te hebben gepleegd. Wie kiezen ze: een ex-tbs’er of een ex-gedetineerde? Doorgaans maken mensen de verkeerde keuze. Ik leg uit waarom dat zo is.” Voelt het als een missie, begrip kweken voor tbs en tbs’ers? “Het gaat verder dan begrip kweken. Het is uitleggen en laten zien waarom de maatschappij zuinig moet zijn op tbs. Het maakt ons land veiliger. Na tbs plegen mensen veel minder vaak ernstige delicten dan na kale gevangenisstraf.” 6 OKTOBER MINKE GOMMER Advocaat Minke Gommer (bureau Brandeis) is betrokken bij Waaromkiesjij.nl. Via dit platform kan anoniem worden gechatten met politieke tegenpolen. Waarom vindt u het belangrijk om hieraan bij te dragen? “In de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen van 2017 bezocht ik Waaromkiesjij.nl en sprak ik iemand wiens politieke voorkeur ver van de mijne afstaat. Ik verwachtte een fel debat, zoals je soms op sociale media ziet, maar het werd juist een constructieve uitwisseling. Het liet me zien hoe waardevol zo’n initiatief is: het helpt vervreemding van mensen buiten je bubbel te voorkomen. Toen de initiatiefnemers juridische expertise konden gebruiken, bood ik mijn hulp aan. Sindsdien ben ik onderdeel van het team.” •
Scan de QR-code nu! ALLE JURIDISCHE VACATURES OP WWW.MR-JOB.NL
MR. 5 2025 / 13 PERSONALIA 1 13 7 19 2 14 8 20 4 16 10 22 6 18 12 24 3 15 9 21 5 17 11 23 beter werk afkomstig van Boonk Van Leeuwen advocaten en is gespecialiseerd in insolventierecht. Ook CLEMENS LOKIN (20) is per 1 september aan de slag gegaan bij Ten Holter Noordam. Daarvoor was hij docent/ promovendus bij de Radboud Universiteit Nijmegen. Lokin is gespecialiseerd in bouwrecht. ISABEL KLAVER (21) is per 1 september begonnen als advocaat bij Van Diepen Van der Kroef in Alkmaar. Hiervoor werkte ze bij Van Doorne. Klaver is gespecialiseerd in commercial en corporate litigation. JOUKE VAN CAMPENHOUT (22) is op 1 september begonnen als senior adviseur bij TwynstraGudde in Amersfoort. Daarvoor werkte hij bij Deloitte. Van Campenhout is gespecialiseerd in ruimte, economie en wonen. FEMKE LAAGLAND (23), hoogleraar (Europees) arbeidsrecht aan de Radboud Universiteit Nijmegen, is sinds 1 september als adviseur verbonden aan Boontje Advocaten & Mediators in Amsterdam. JAN BORMAN (24) is per 1 oktober begonnen als advocaat bij La Gro in Den Haag. Daarvoor werkte hij bij Van der Feltz advocaten. Borman houdt zich bezig met energie en vastgoed. HARM KERSTHOLT (1) is sinds 1 september partner bij AKD in Rotterdam. Daarvoor was hij partner bij NautaDutilh. Kerstholt is gespecialiseerd in de energiesector. Arbeidsrechtadvocaat MARLOES DIEPENBACH (2) is op 1 september begonnen als counsel bij Baker McKenzie in Amsterdam. Daarvoor werkte ze bij Loyens & Loeff. GWENN SALOMONS-KORTEWEG (3) is op 1 september begonnen bij Banning Advocaten in ‘s-Hertogenbosch. Ze is afkomstig van Stek en is gespecialiseerd in familierecht. DAVID SCHREUDERS (4) is 1 september begonnen als partner bij Bird & Bird in Den Haag. Hij was partner bij Simmons & Simmons en is gespecialiseerd in financial criminal law, corporate investigations, en ESG compliance. ERIC MEIJER VAN GELDEREN (5) is per 1 september begonnen als partner bij bureau Brandeis in Amsterdam. Daarvoor was hij interimadvocaat bij BRS Nederland. Van Gelderen is gespecialiseerd in financial/ commercial litigation. CORINNE SCHOT (6) is sinds 15 september partner bij BUREN in Amsterdam. Daarvoor was ze of counsel bij Baker McKenzie, waar ze eerder managing partner was. Schot is gespecialiseerd in banking & finance. CISKA ELSINGA (7) is op 1 oktober begonnen als familierechtadvocaat, mediator en overlegscheidingsdeskundige bij De Familiekamer Advocaten en Mediators in Leiden/Zoeterwoude. Daarvoor werkte ze bij RWV Advocaten. MARJOLIJN VAN DEVENTER (8) is 1 september gestart als advocaat en MfN-mediator bij Van Benthem & Keulen in Utrecht. Ze is afkomstig van Nysingh. Van Deventer is gespecialiseerd in arbeidsrecht. JAAP GELEIJNS (9) is sinds 1 september partner bij Hogan Lovells in Amsterdam. Daarvoor werkte Geleijns, die is gespecialiseerd in M&A/ private equity, bij Linklaters. HEIN-JAN TER MEULEN (10) en JELGER DE BOER (11) zijn per 1 september aan de slag gegaan bij Köster Advocaten in Haarlem. Ter Meulen was hiervoor werkzaam bij Evers Soerjatin, De Boer is afkomstig van Stonewater. Beiden zijn gespecialiseerd in geschilbeslechting. MICHELLE KREKELS (12) is per 1 oktober benoemd tot partner bij Rubicon Impact & Litigation in Amsterdam. Zij is gespecialiseerd in securities litigation en commercial litigation. Kandidaat-notarissen TIM SILLEN (13) en REINT BOLHUIS (14) zijn per 1 september benoemd tot counsel bij N/P notarial partners in Amersfoort/ Amsterdam. Sillen is werkzaam in de Corporate/M&A en Energy praktijk, terwijl Bolhuis deel uitmaakt van de Real Estate & Energy praktijk. TIM DE KLERCK (15) is op 1 september begonnen als counsel bij Taylor Wessing in Eindhoven. Daarvoor werkte hij bij Van Iersel Luchtman Advocaten. De Klerck is gespecialiseerd in Tech & Data/IP. INGE VAN HEES-WOLSWIJK (16) is sinds 1 juni kandidaat-notaris/counsel bij Schut Notarissen in Amsterdam. Daarvoor werkte ze als advocaat bij VanEps op Curaçao. Van Hees-Wolswijk is gespecialiseerd in het ondernemingsrecht. LAURA KRUITWAGEN (17) en SUZANNE ZUIDAM (18) zijn per 1 september benoemd tot partner bij Stijl Advocaten in Amsterdam. Kruitwagen is gespecialiseerd in vastgoed- en huurrecht, Zuidam in gebieds- en projectontwikkeling. MAARTEN DOST (19) is 1 september begonnen bij Ten Holter Noordam advocaten in Rotterdam. Hij is Wilt u een overstap melden? Dat kan via het aanmeldformulier op de site: www.mr-online.nl/meld-een-carriereswitch/
14 / Mr. 5 2025 Mr. overstappers In de rubriek Overstap van de week op onze site komt elke week een jurist aan het woord die een nieuwe baan heeft. Hieronder enkele uitspraken van de overstappers. De volledige interviews zijn te vinden op https://www.mr-online.nl/mrs-van-de-week/overstapmr-van-de-week/. moet de weg worden gebaand voor een commercieel succesvol energieproject.” ROB HENDRIKS is van Simmons & Simmons overgestapt naar Taylor Wessing, waar hij partner is in de Corporate en M&A praktijkgroep. Hendriks is een hardrockfan, was hij niet liever overgestapt naar een rockband? “(Rock) muziek en de advocatuur zijn beide nog steeds mijn passie. Ik heb altijd gezegd dat als AC/DC mij zou bellen om te vragen hun drummer te worden voor hun wereldtournee, ik direct mijn toga neer zou leggen. Maar dat is (nog) niet gebeurd. Wel heb ik op een andere manier de overstap gemaakt naar de muziekwereld. Ik ben namelijk als partner en Fund Manager, verantwoordelijk voor Legal Affairs/Transactions, betrokken geraakt bij Pythagoras Music Fund, waar we investeren in muziekrechten. Daarnaast ben ik onlangs wel gevraagd om de drumpartijen te komen inspelen voor een nieuw uit te brengen hardrockalbum. Dus zo is JOTTE MULDER is per 1 augustus aan de slag gegaan in de antitrustpraktijk van Clifford Chance. Hij is gespecialiseerd in EU- en mededingingsrecht. Mulder is afkomstig van Pels Rijcken en werkte eerder bij de Autoriteit Consument & Markt. Hoe is het om als ‘advocaat van de toezichthouder’ naar ‘de andere kant van de tafel’ te gaan? “Ik ben als mededingingsrechtadvocaat begonnen op de Zuid- as bij Stibbe, daar zijn de fundamenten van mijn professionele ruggen- graat in feite gevormd. Mijn ervaringen daarna bij de toezichthouder en als advocaat van de toezichthouder hebben dat niet veranderd. Die ervaringen zijn natuurlijk wel uniek en zeer waardevol. Ik begrijp de uitdagingen, motieven en overwegingen van beide kanten van de tafel en dat geeft mij als advocaat de mogelijkheid cliënten beter te helpen.” FABIAN DEN HARTOG is van Loyens & Loeff overgestapt naar CMS, waar hij deel uitmaakt van de Dispute Resolution praktijkgroep. Op zijn bucketlist staat hiken in Patagonia, en als het gaat om professionele doelen, dan wil hij bij CMS vooral het verschil maken met zijn “toewijding aan het werk en oprechte motivatie om een goede procesadvocaat te worden. Ik hoop ook dat het de aankomende jaren zo leuk en gezellig blijft met mijn nieuwe collega’s hier als het de afgelopen periode al is geweest.” MICHELLE DE RIJKE is sinds 1 september partner bij La Gro in Den Haag. Ze was hiervoor verbonden aan Van der Feltz advocaten. De Rijke is gespecialiseerd in het energierecht, met een focus op het proces van de energietransitie en in het bestuursrecht. “‘Never a dull moment’ in de energietransitie”, vindt De Rijke, “de stroom aan nieuwe regelgeving en technologische innovaties vereisen dat je vooruit kunt denken en steeds creatieve oplossingen bedenkt. Het moet niet alleen juridisch kloppen, ook beter werk de cirkel dan toch weer rond voor mij als oud-muzikant. Maar mijn hart ligt óók bij de advocatuur, en ik ben blij dat ik beide werelden kan combineren. Het lijkt wel alsof alles op mijn zestigste samenkomt.” RONALD OLIVIER heeft binnen Van der Feltz advocaten de stap gemaakt naar counsel. Hij maakt deel uit van de ener- giepraktijk. “De ontwikkelingen binnen het energierecht gaan in sneltreinvaart, in het bijzonder als het gaat om de transitie van fossiele naar duurzame energie. Deze vraagstukken raken aan het beleid op milieu, ruimtelijke ordening, marktordening en het klimaat. Dat merk je als advocaat, tegenwoordig zit er regelmatig pers in de rechtszaal. Het vak is maatschappelijk relevant geworden en het rechtsgebied wordt steeds complexer. Inmiddels sta ik als advocaat zowel overheden als bedrijven bij, bijvoorbeeld omgevingsdiensten, maar ook ondernemingen in de industrie of bij gaswinning.” lustrum Op 6 november 2025 viert het NGB zijn 95-jarig bestaan met een feestelijk Lustrumcongres in het Eye Filmmuseum in Amsterdam. Het congres heeft als doel te inspireren en vooruit te kijken naar de toekomst van de bedrijfsjuridische sector. Het thema is: ‘De nieuwe juridische realiteit: Innovatie, Integriteit en Impact’. Het programma biedt een gevarieerd aanbod. Zo is er een interview onder leiding van dagvoorzitter Joost Hoebink met Arend Jan Boekestijn en Marguerite Soeteman-Reijnen over geopolitieke trends en de impact op de bedrijfsvoering. Er vindt een paneldiscussie plaats over governance & ethiek, met bijdragen van Wendela van Uchelen, Iris Domselaar, Jaap Barneveld en Job Hooijdonk. Ook vertelt Jeroen Zweers over technologische innovatie voor bedrijfsjuristen. Er is een bruisend inspiratieplein en er zijn workshops over onder andere ESG, cybersecurity en AI. De dag wordt afgesloten met een verrassing, feestelijke borrel & walking dinner. Benieuwd naar het volledige programma? Scan de QR-code. Bedrijfsjurist, maar nog geen lid? www.ngb.nl/lid-worden
MR. 5 2025 / 15 arbeidsthermometer De drie meest gevraagde juridische specialismen: 1 2 3 Corporate Commerciële contracten ICT/Privacy Gelijke beloning voor gelijk werk Natascha Jonkers: “Vanaf 7 juni 2026 treedt in Nederland nieuwe wetgeving rond loontransparantie in werking, gebaseerd op een Europese richtlijn. Voor juristen een interessant juridisch kader – voor Skout ook een duidelijke stap richting een eerlijkere arbeidsmarkt. De verplichting om in vacatures een salarisrange op te nemen en transparantie te bieden over beloningsstructuren maakt het verschil. Wij merken regelmatig dat onduidelijkheid over beloning leidt tot scheve verwachtingen en soms zelfs het afhaken van sterke kandidaten. Wij kunnen straks door deze wetgeving nog gerichter adviseren, zowel richting kandidaat als werkgever. Het zorgt voor transparantie, voorkomt onnodige onderhandelingen en draagt bij aan gelijkwaardigheid in het sollicitatieproces. De wet verplicht meer dan alleen openheid: het stelt werknemers ook beter in staat om ongelijke beloning te signaleren. Daarmee komt gelijke beloning voor gelijk werk écht dichterbij. Wij zien deze ontwikkeling als winst – juridisch én maatschappelijk. Want eerlijk belonen is niet alleen een juridische plicht, maar ook de basis voor een duurzame arbeidsrelatie.” Natascha Jonkers is partner bij Skout, legal search boutique. SKILLS & CAPABILITIES: ERVARINGSMOMENTEN EN BLIJE KLANTEN De afgelopen periode werden weer tal van nuttige tips over werk en wat daarmee samenhangt gedeeld in de rubriek Skills & Capabilities op www.mr-online.nl. Permanente educatie voelt vaak als een vinkjesverplichting: aanwezig zijn, uren maken en weer door naar de orde van de dag. Maar PE/PO kan méér zijn: een bewuste routine die vaardigheden versterkt, vertrouwen vergroot en échte praktijkwinst oplevert. “Juristen zijn gewend te analyseren en te anticiperen. Maar échte ontwikkeling ontstaat pas wanneer kennis beleefd en toegepast wordt. Een vaardigheid beklijft niet in een ordner of PowerPoint, maar in het oefenen van een gesprek, het leren werken met (niet uitgesproken) teamdynamieken of het zelf werken met een AI-tool. Pas dan ervaar je wat werkt”, aldus Tamara Willemse- Swagemakers (Conscious in Business). “Doen is de beste manier van denken en verkleint de kloof tussen theorie en praktijk. Het laat zien of jouw manier van vragen stellen effect heeft, of een team meebeweegt, of dat AI-gebruik de zekerheid biedt die jij zoekt. Het zijn juist die ervaringsmomenten die het verschil maken: jij merkt het, je cliënt voelt het, je team/kantoor profiteert.” Uiteraard is je vakkennis belangrijk voor klanten. Zonder die cruciale basis ben je nergens. Maar, zo stelt Marijn Rooymans (WeLegalNetwork), klanten worden pas blij als je die kennis vertaalt naar wat het bedrijf concreet vooruit helpt. Niet met wetsartikelen of jurisprudentie, maar door richting te geven en handelingsperspectief te bieden. Blije klanten krijg je niet omdat je zo’n goede jurist bent. Blije klanten ontstaan als gevolg van de manier waarop je werkt. Haal obstakels weg. Breng tempo. Zorg dat je klant scoort op wat er voor hem of haar écht toe doet. En stel die ene vraag die bijna nooit wordt gesteld: “Hoe kan ik mijn werk zo doen dat het jóúw werk makkelijker maakt?” Er wordt veel gepraat, gediscussieerd en geschreven over ‘meer ondernemerschap’ maar waar draait dat daadwerkelijk om? Dirk Heuff (Legal Business Development Nederland) schrijft over de drie bouwstenen die samen de definitie vormen van juridisch ondernemerschap: ‘het zien en benutten van kansen’, ‘voor eigen rekening en risico’ en ‘met als doel het creëren van waarde (voor cliënt en kantoor)’. Het managen van verwachtingen is misschien wel de meest onderschatte vaardigheid in de juridische praktijk, aldus coach en vaardigheidstrainer Rüna Honig, die benoemt waar het vooral mis gaat: verwachtingen van stakeholders zijn vaak impliciet: er wordt iets van jou verwacht zonder dat je het weet. Daardoor raken ze teleurgesteld, omdat jij niet levert wat zij verwachten te krijgen. En het gevoel van jouw gesprekspartner bepaalt nu eenmaal of jij van toegevoegde waarde bent of niet. Bij vage termen als ‘regel dit even’ moeten alle seinen op rood gaan en is het volgens Honig zaak om door te vragen, zodat je de verwachtingen van stakeholders expliciet maakt. Dat helpt bij het eventueel bijstellen daarvan en dan ben je sneller van toegevoegde waarde. Het kan ook zinvol zijn om door te vragen op de gewenste kwaliteit en diepgang. Bijvoorbeeld: ‘Willen jullie een uitgebreide analyse of alleen een korte conclusie met advies?’ Als jouw gesprekspartner te veel verwacht, dan is het gesprek daarover meteen aangaan volgens Honig de beste remedie. Vaak kun je vrij gemakkelijk tot een compromis komen en zo de verwachtingen bijstellen.
Brugman Gerechtsdeurwaarders is een kleine en transparante onderneming, met alle kennis en ervaring op het gebied van burgerlijk (proces)- recht in huis. Wij zijn gespecialiseerd in het behandelen van ambtelijke opdrachten en het oplossen van ingewikkelde incasso- en executie dossiers. Maatwerk is onze passie. Wij zijn snel, en klantgericht, terwijl wij de hoogst mogelijke kwaliteit nastreven. Wij bouwen graag een goede band op met onze opdrachtgevers. Daarom communiceren wij graag op informele wijze, terwijl wij “no-nonsense” opereren. Professionaliteit en persoonlijke benadering zijn onze leidraad. Voor rechtstreeks contact: advocaten@brugman.nu of bel 070 385 18 15 www.brugman.nu
16 / Mr. 5 2025 ‘NOTARISSEN WACHTEN OP WETGEVING OM SHOPPENDE CRIMINELEN TEGEN TE GAAN’ Het gaat goed met het notariaat: genoeg werk, weinig klachten. Maar hun poortwachtersfunctie kunnen notarissen nog steeds niet goed vervullen, terwijl het AI-beleid en het sociaal notariaat verder moeten worden ontwikkeld. En hoe zorg je ervoor dat het notariaat de eigen mensen vasthoudt? KNB-voorzitter Barbara van Kampen legt het uit. door Michel Knapen foto’s Corbino interview
MR. 5 2025 / 17
18 / Mr. 5 2025 niet alleen, daarin werken we samen. Dat betekent dat je moet investeren in relaties.” Op een gegeven moment heeft u die afslag genomen: mee besturen. “Ik merkte dat hier alleen op kantoor mijn ding doen ook een soort navelstaren werd. Ik zat wel heel erg in mijn eigen bubbel. Op een gegeven moment vroeg de KNB mensen voor audits, je gaat dan als peer bij collega’s kijken of zij hun zaak goed op orde hebben. Daar zat ook een opleiding bij. Dat gaf me veel energie. Daarna zochten ze iemand bij het ringbestuur, ze waren onderbezet, ik meldde me aan. Ik werd al snel ringvoorzitter omdat mijn voorganger ziek werd en later overleed. Als ringvoorzitter ga je naar de landelijke ledenraad. Als je daar een beetje actief meedoet, kom je gaandeweg in allerlei werkgroepen terecht. Ook dat gaf veel energie. Zo belandde ik in het KNB-bestuur en werd daarna gepolst voor het voorzitterschap.” Gaat dit bestuurswerk ten koste van het werk op kantoor in Oss? “Het is allemaal extra. Ik werkte al veel en nu werk ik nog meer. Er kwam veel bij en er ging niks vanaf, behalve privétijd. Zo’n functie vraagt offers van alles en iedereen om je heen. Ik heb op kantoor met mijn team overlegd en ook thuis, iedereen zei: doen. Soms zijn er perioden waarin ik denk: hoe ga ik al die bordjes in de lucht houden? En er zijn momenten waarop je denkt: het loopt lekker, we zitten in een goede flow. Op kantoordagen vraagt Dan Haag soms meer van me, en op mijn KNB-dagen vraagt het kantoor wel eens meer van mij.” Dat is natuurlijk te doen omdat er geen grote issues spelen in het notariaat. “Er zijn inderdaad weinig grote zorgen. Het economisch klimaat is goed, de woningmarkt is up and running, er is veel behoefte aan familierecht. Vennootschapsrecht draait zijn eigen wereld, maar als er veel transacties zijn, gaat dat ook goed. Het notariaat heeft het druk en doet het goed. Het is alleen maar fijn als er geen issues zijn.” Nee, pleiten was niet haar ding. Tijdens haar rechtenstudie belandt Barbara van Kampen in een pleitgenootschap. Casussen naspelen, rechtbankje imiteren en dan de pet op van een advocaat. Ligt haar niet. In plaats van te benadrukken waarom haar standpunt zo goed was, denkt ze steeds: dit geschil hadden partijen kunnen voorkomen door het netjes te regelen en alles beter op papier te zetten. Maar wie schrijft afspraken netjes op, wie zorgt ervoor dat de zaken goed worden geregeld? Een notaris. Ze klopt aan bij de kamer van Martin Jan van Mourik, de flamboyante Nijmeegse hoogleraar notarieel recht. Die reageert: als je er zo in staat, moet je mijn studierichting gaan doen. “Ik zie je maandag in de collegebanken.” Die route was niet vanzelfsprekend voor de jonge Barbara. Juristen zitten niet in haar familie, op het vwo wist ze niet goed wat ze zou gaan studeren. Dat verandert op een voorlichtingsdag op de Radboud Universiteit waar een ‘hippe meneer’ (haar woorden) zegt: als je van lezen en schrijven houdt en Nederlands leuk vindt, is rechten misschien iets voor je. Dat werd het dus. “Het enige denkbare alternatief, Nederlands studeren en dan het onderwijs in, dat wilde ik echt niet. Ik ben echt met overtuiging begonnen aan Nederlands recht.” Na haar afstuderen leert ze ‘heel ambachtelijk’ het vak op een Haags kantoor. Na een jaar belt haar stagekantoor Actor uit Veghel: we hebben een vacature, we denken aan jou. Van Kampen noemt dit een ‘vooruitstrevend kantoor dat toen al bedrijfsprocessen heel goed vastlegde’. Daar werkt ze zes jaar. Daarna is het tijd om een eigen kantoor te beginnen. Ze verneemt dat de Osse notaris Oor een opvolger zoekt, omdat hij met pensioen gaat. In 2003 gaat Van Kampen bij hem werken, ze investeert twee jaar aan het opvolgingstraject en in 2005 neemt ze het over. In hetzelfde jarendertigpand, met haar naam groot op de gevel. BALANS Omdat het gesprek met Mr. onder lunchtijd plaatsvindt, staan er broodjes op tafel. Een must, vindt Van Kampen. Gastvrijheid hoort bij haar Brabantse wortels; toen ze bij de KNB begon was dat ook een voorwaarde: er moet iets te eten op tafel staan. Hier ligt ook een schaal met pepermuntjes, op de wikkels staat het kantoorlogo. Haar woordvoerder schuift ook aan. Van Kampen nam een kantoor over dat veel consumentenvastgoed en familierecht deed. Daar is zakelijk onroerend goed bijgekomen, er is nu een grote projectontwikkelingsportefeuille, zegt ze. “Het leukste vind ik die afwisseling. Het familierecht is heel dynamisch en gaat over mensen. Maar soms vind ik dat te energievol. Dan vind ik het zakelijke vastgoed weer een verademing. En als me dat weer wat te zakelijk wordt, dan wil ik weer dat stukje emotie, de menselijke kant. Voor mij is dit een prima balans.” Drie dagen in de week werkt ze op haar eigen kantoor in Oss, twee dagen in Den Haag. De Haagse werkdagen heeft ze aan elkaar gekoppeld, overnachten doet ze dan daar. Op woensdag vinden daar de KNB-bestuursvergaderingen plaats, de dinsdagen zijn gereserveerd voor andere afspraken en bezoeken: ketenpartners als het Kadaster, de Kamer van Koophandel, de Belastingdienst, Bureau Financieel Toezicht, de Kamer voor het Notariaat. “We proberen zoveel mogelijk verbinding te maken met iedereen waar we mee van doen hebben. We hebben allemaal als doel: rechtszekerheid en rechtsbescherming. Maar dat doen we interview “WE MOETEN LATEN ZIEN DAT HET NOTARIAAT AANTREKKELIJK IS, WANT OOK ANDEREN ZIJN IN NOTARIËLE STUDENTEN GEÏNTERESSEERD”
www.mr-online.nlRkJQdWJsaXNoZXIy ODY1MjQ=