48 / Mr. 5 2025 AI & het recht Dat generatieve AI (‘GenAI’) niet meer is weg te denken uit het juridische domein, is een constatering waarover alle acht juristen die in de reeks ‘AI & het recht’ de revue passeerden het eens zijn. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de Nederlandse Orde van Advocaten zich via een speciale projectgroep – de projectgroep Digitalisering & AI – al geruime tijd buigt over vraagstukken die AIinzet door advocaten meebrengt. “Momenteel werkt de projectgroep aan specifieke aanbevelingen voor de inzet van generatieve AI”, vertelde Katja van Kranenburg, partner bij CMS en voorzitter van de projectgroep, begin juli aan Mr. Een week daarvoor was ze live op Radio 1 nog in een hevig debat beland met een universitair docent van Tilburg University, waar men AI-inzet op de rechtenfaculteit juist geheel wil gaan verbieden. DOGMATISCH “Vrij onbegrijpelijk en ook dogmatisch”, noemt Van Kranenburg het verbod in Tilburg. “Alsof er maar één manier is om als academicus de universiteit te verlaten. De universiteit is bij uitstek de plek om digitale vaardigheden op te doen, om te leren hoe GenAI op een juiste manier kan worden ingezet en hoe deze kennis is te combineren met andere vaardigheden.” Staan de academische wereld en de juridische praktijk anno 2025 dan nog altijd zo ver uit elkaar? “Ik denk dat dat deels wel de spijtige conclusie is”, zegt Van Kranenburg. “Tegelijkertijd zijn er ook veel plekken binnen universiteiten en hogescholen in Nederland waar men kennis over en de inzet van GenAI “TECHNOLOGIE RAAKT ONS ALLEMAAL, JE KUNT JE NIET VEROORLOVEN HET TE NEGEREN” wel omarmt en meeneemt in het curriculum.” RISICO’S Een van die universiteiten is die in Leiden, waar hoogleraar Law & Data Science Bart Custers, tevens directeur van eLaw, Centrum voor Recht en Digitale Technologie, veel onderzoek doet naar AI-systemen in juridische context. AI-gebruik door studenten is in Leiden allerminst verboden, vertelt Custers, “zolang de studenten maar weten waarmee ze bezig zijn. Met fictieve wetsartikelen of arresten vallen ze natuurlijk door de mand, maar voor een conceptvertaling, spellingscontrole, ontdubbeling of stroomlijning van een betoog kan het zeker helpen. Inmiddels hebben we ook digitalevaardighedenonderwijs voor rechtenstudenten ontwikkeld, specifiek gericht op AI.” Naast de voordelen van en het enthousiasme over de opkomst van AI, onderzoekt Custers ook de vele risico’s die de AI-hype meebrengt. Hij wijst op de bijkans onstilbare datahonger van AI-systemen: “Voor echt goede AI-systemen heb je heel veel data nodig en dat kan beveiligingsrisico’s opleveren. In het algemeen geldt: hoe meer data én hoe gevoeliger de data, des te beter de beveiliging moet zijn. Wees in elk geval alert op gebruik van AI-tools van grote techbedrijven, want vaak staat in de kleine lettertjes dat alle data die aan de systemen wordt gevoed, door hen mogen worden gebruikt.” HOGE INSTAPKOSTEN Van die risico’s zijn steeds meer advocaten, notarissen en andere juridische professionals zich terdege bewust. Onder hen ook Loïs Snel, strafrechtadvocaat bij Blindfold en lid van de NOvA-projectgroep. Ondanks de risico’s en voorbehouden vindt ze dat er specifiek voor de sociale advocatuur wel muziek in AIgebruik zit: “Iedere advocaat is gebaat bij een digitale werkwijze en efficiënte bedrijfsprocessen. AI kan daar een onderdeel van zijn, als je het veilig gebruikt. Dit geldt in het bijzonder voor sociaal advocaten, vanwege de combinatie van de grote hulpvraag, het relatief lage basistarief en het feit dat een deel van de werkzaamheden niet wordt vergoed.” Tegelijkertijd ziet Snel ook een forse drempel voor sociaal advocaten om nu eens echt serieus aan de slag te gaan met AI-gebruik om zo efficiënt mogelijk te gaan werken: de hoge instapkosten. “De beschikbare veilige AI-tools zijn op dit moment niet te betalen voor een sociaal advocaat.” Mocht zo’n tool wel beschikbaar komen voor de sociale advocatuur, al dan niet gesubsidieerd, dan ziet ze verschillende use cases waar een grote efficiëntieslag te maken is. “Denk bijvoorbeeld aan een format dat de gegevens van jouw cliënt automatisch invult, zodat je een brief niet iedere keer opnieuw hoeft te schrijven maar hem met drie klikken op de knop de deur uit hebt.” FUNDAMENTELE VERSCHUIVING Niet alleen voor sociaal advocaten kan slim gebruik van AI leiden tot veel meer efficiëntie – elke jurist kan er baat bij hebben. Dat vindt Sarah Zadeh, advocaat gespecialiseerd in technologie, privacy en AI (Zadeh Legal) en pleitbezorger van digitalisering in het juridisch domein. “AI is geen hype, maar een fundamentele technologische verschuiving, en advocaten en juristen staan daar vaak Bart Custers (Universiteit Leiden) Katja van Kranenburg (CMS)
RkJQdWJsaXNoZXIy ODY1MjQ=